МУУГ ҮЛ ТЭВЧИЖ САЙНЫГ ҮЗНЭ

 

МУУГ ҮЛ ТЭВЧИЖ  САЙНЫГ ҮЗНЭ

Муугаар хүний хорвоо дутсангүй. Харин сайнаар л дутна.   “Мууг тэвчихвэл, тэсчихвэл  сайныг үзнэ” гээд итгэн суугч нь олоон олоон.  Ингэж суухыг нь хэлж номногч ч бас цөөнгүй, цөөнгүй.   Хорвоогоор дүүрсэн энэ мууг тэвчээд тэвчээд л, тэсээд тэсээд л суувал тэр нимгэрэхгүй,  харин ч,  нэмэгдээд үржээд байх тул зон олон сайныг үзэх нь юу л бол. Үнэндээ, мууг үл тэвчиж, үл тэсэж, үл эвлэрч  байж л  сайныг үзнэ.  

Худал хэлэх муу. Энэ мууг үл тэвчвээс  худал хэлэх соёл түгнэ.  Худал ингээд соёл болчихвол үнэн худалд дарагдана. Үнэний хорвоо угтаа худлын хорвоо болно.  Үнэн худал үл ялгагдана.  Үнэн нь худал, худал нь үнэн болж тоглоно.  Худлыг үл тэвчсэн тэр хүмүн эцэстээ хуурамч энэ тоглоомын золиос болно. Үүрч ирсэн өрөө нимгэлэх бус харин нэмээд буцна.  Харамсмаар. Үүнээс илүү муу  гэж угтаа үгүй.  Худал хэлэхийг үл тэвч, иймд. Тэгэж байж  сайныг үзнэ.

Хулгай хийх  муу.  Энэ мууг үл тэвчвээс  хөдөлмөр бус харин хулгай  соёл болчихно.  Ингэснээр, хөдөлмөр  хулгай дор сөхөрч мэднэ.  Хөлс дуслуулахгүй амьдрагчдийн тоо олширчихно.  Хөдөлмөрийн нэг цагийн хөлс  хөгийн, бас хогийн гэмээр бага тогтчихно.   Энэ нь  хөлс дуслуулсан хөдөлмөрөөрөө амь зуугчдыг эцэст нь сөхөөрнө, цөхрөөнө.  Хулгайчийн арми өргөжинө.  Энэ армийнхан энэ насандаа хар гэрт оччихгүйн төлөө, ирэх насандаа тамд уначихгүй төлөө тулалдана.  Хулгайг  үл тэвчсэн хүн ингэж л  ийм  армийн цэрэг болох жамтай. Хайраан.  Хулгайг л үл тэвч, иймд.  Тэгэж байж  сайныг үзнэ.

Хүн заяаг үл гамнах муу.  Хүн заяа  бусдаас илүү ухаардаг, ухамсарладаг, боддог, энэрэн хайрладаг, бүр гэгээрч ч болдог ховор заяа.  Ийм ховор заяаг үл гамнаж, үл хүндэтгэвээс хүн угтаа адгуус амьтан, бүр хамгийн зэрлэг араатан ч болчихож мэднэ.  Адгуусан хүн угтаа адгууснаас ч дор дордож, араатнаас ч илүү зэрлэгшинэ. Тэр бурхан нас хүүхдийг золиослож, зодож хатуурхана.  Тэр өвгөрч өтлөгсдийг дорд үзэж, тэднээр тохуурхаж ч мэднэ. Тэр он цагийн нэг урсгал анд нөхдөө дайснаа гэж үзэж бөмбөгдөж мэднэ. Тэр элгэн нутаг, эх дэлхийгээ хүнийшсэн, харьжсан аясаар сэндчиж, үүрээд буцах юм шиг л алтыг нь овоолж, усыг нь ширгээж мэднэ.  Ингэснээр  тэр, эцэстээ,  ховорхон  заяагаа  их дордуулснаа, бас ганзага хоосон буцах болсон ганцхан зам үлдснээ  нэг л их сүрхий ухаарч гаслан уйлж мэднэ.  Хайран ховор заяа, хүн заяа.   Хүн заяа, энэ ховор заяаг үл гамнах, үл хүндэтгэх, үл хайрлахыг үл тэвч, иймд. Тэгэж байж л сайныг үзнэ.  

Амьтны амиар зугаацах угтаа муу.   Энэ мууг үл тэвчвээс хүн заяа дордоно, эх нутаг цөлжинө, эх дэлхий шанална. Бас энэрэн хайрлах ёс үгүй болж мэднэ.  Махыг  таваг тавгаар идэх гэж малыг тал талаар өсгөхөд тал нутаг хуурайшина,  гол мөрөн ширгэнэ, агаар бохирдоно, эцэст нь, эх дэлхий хална, бас хөрнө.  Хүсэл, зан, зөн, заяагаараа бидэнтэй ижилхээн амьтны амиар зугаацахад хүн заяаг дордож, ер нь энэрэн хайрлах ёс эцэстээ алга  болж ч мэднэ.   Үүрч ирсэн өрөө нимгэлэх бус харин нэмээд буцахад   энэ нэрмээс их болно.  Их л өрөвдмөөр.   Үүнээс илүү маруухан  гэж угтаа үгүй.  Амьтны амиар зугаацахыг иймд үл тэвч. Тэгэж байж л сайныг үзнэ.

 

 

Садарлах угтаа муу.  Энэ мууг үл тэвчвээс садарлах соёл  түгнэ.   Садарлах ингээд соёл болчихвол хайр бус харин хурцал газар авна.  Ингэх цагт хүний хайр хурцлаас авах таашаал төдийхөн болж мансууралд манарна. Энэ мансуурал  манаран манарсаар  эцэстээ хайрын биш харин хамтрагчийн соёлыг бүтээнэ. Хэрэг нь гарвал хэнтэй ч хамтарна. Экс -хамтрагч гэж байхад энэ цагийн хамтрагч,  бас ирэх цагийн хамтрагч гэж байх. Хамтран садарласаар явтал нэг мэдэхнээ хамтрагч ч үгүй, хайр ч үгүй, үр ч үгүй,  үйл ч үгүй үлдэж мэднэ.  Садарлахыг үл тэвч, иймд.  Тэгэж байж сайныг үзнэ.

Архидаж  мансуурах нь  муу.  Энэ мууг үл тэвчвээс  архидах, мансуурах  соёл түгнэ. Ингэж соёлжиход харин архидахгүй, мансуурахгүй нь энэ цагийн соёлыг огт эзэмшээгүй мэт харагдана.  Тэр цагт үнэндээ юу ч тохиож мэднэ, мансуурчихсан юм чинь. Тархи үхчиж тэнэглэл эхэлнэ.  Хүн амиа алдаж, амьдралаа орхино. Үр хүүхэд ч мансууралтай төрж мэднэ. Үндэстэн ч  үгүй болж мэднэ.Соёл ч уусаж, устаж үгүй болно.  Архидаж мансуурахыг л иймд үл тэвч. Тэгэж байж л сайныг үзнэ.

Муу бүхнийг үл тэвч.  Худлаа хэлэхийг үл тэвч, үл тэс.   Хулгай хийхийг  үл тэвч, үл тэс.  Хүн заяаг үл хайрлах, үл хүндэтгэхийг бас үл тэвч, үл тэс.  Амьтны амиар зугаацахыг үл тэвч, үл тэс.  Садарлан цэнгэхийг үл тэвч, үл тэс.  Мансууран архидахыг үл тэвч, үл тэс.  Сайн биш харин муу тул муу бүхнийг үл тэвч, үл тэс, үл эвлэрэл.   Мууг  тэвчиж, тэсэж    сайныг  үзэхгүй. Харин мууг үл тэвчиж, үл тэсэж  л сайныг үзнэ.   

 

Ц.Лувсандорж

2012 оны 9 дүгээр сарын 19-ны өдөр

 

 

ЗӨӨЛӨН БАЙ

ЗӨӨЛӨН БАЙ

Хатуугаар хүний хорвоо дутсангүй.  Харин зөөлнөөр л дутна. Хар даа, тэр. Нялхсын уйлаан, хөгшдийн гуниг, андын зовлон, амьтны тарчлааныг. Сонс доо нэг. Элгэн нутгийнхаа  шивнээг, эх дэлхийнхээ гаслааныг. Хатуурхаад яахав,  иймд, хүмүүс минь. Зөөлөн бай.

Хатуурхаад яахав дээ, хүүхдэд.   Олсон бол тээ, алдаад яахав.  Төрүүлж энхрийлж өсгө, уйлуулаад яахав. Амьдралд тэмүүлж яваа тэдэндээ зам тавьж өг,  дайраад яахав. Баясан ирэх тэднийгээ баясан тосож аваад, цэцэг барьж  ширээнд урь, харин загнаад, зандчаад яахав.  Өдрөөс өдөрт өндөрсөх хүсэл тэмүүлэл, урам зоригийг нь бадраа, тэдний. Харин мохоогоод яахав.  Сараас сард өсөх танхилхан биеийг гамна, харин балбаж зодоод  яахав.  Баян, хоосон, эрүүл, саруулаар нь алагчлан бүлтэгнүүлж  ялгаад бас яахав.   Үнэндээ тэд л өөрийнхөө төлөө тэмцдэггүй, ганцхан андууд минь билээ. Чухамдаа тэд л хайр, энэрлийг түгээж, хайрлах, өрөвдөхийг сургаж байдаг бурхан андууд минь билээ.   Ийм л бурхан, ийм л энэрэл, ийм л хайр, тийм урам зориг, тийм хүсэл тэмүүлэл,  танхил энэ насанд ер нь  хатуурхаад бид яахав дээ.  Зөөлөн бай.

Хатуурхаад яахав дээ, хөгшдэд.  Төрсний эцэст өтөлдөг энэ хүн заяаг хүндэтгэ. Андуураад яахав.  Үр минь, нутаг минь, түмэн минь гэж явсан тэднийхээ сэтгэл, зүтгэл, ачлал, хайрын хүчинд л өдий зэрэгт хүрч гунхаж яваа гэдгээ нэг сана. Мартаад яахав.  Ер нь хайрла, халамжил, өрөвд, энхийрэл, хамгийн гол нь, сонс,  тэднийгээ.  Цаас дэвссэн шиг цаг нөхцөөн тоглож, гуниглан суугаа тэднийгээ нэг  өрөвд.  Сараас сард  цөөрсөөр л, одсоор л. Баярлуулж, бялхуулж ер нь чадав уу  даа, тэднийгээ, бид.   Тэтгэврийг нь  ханатал нэг өгч  чадав уу, ер нь. Гадаа нарлах, дотор хөөрөх газартаа болгож нэг чадав уу даа,  тэднийгээ.  Хэлснийг нь хуучирсаан гэж бодолгүй, харин  ухаарч өвлөж  авав уу, бид, ер нь.   Хөгширсөөн гэж  орхин, тэднийгээ дорд үзсэн юм биш биз дээ.   Ер нь, мунгинаад байгаа шүү, бид. Үнэндээ, тэд төгсгөл биш харин бид л тэдний  үргэлжлэл.  Хатуурхаад ер нь юухэв, тэдэнд ээ.  Зөөлөн бай.

Хатуурхаад яахав, андаддаа. Он цагийн энэ урсгалын тасархай  юм шүү, тэр минь.  Андын алдаа, оноо угтаа минийх, минийх угтаа андынх.  Анд бид хоёр үнэндээ нэг.  Бид ингэж л он цагийн нэг урсгалд дор  нэг болж, ижилсэн бүхэлжсэн андууд.  Алдаж яваа андыг адалж үзээд юухэв, иймд.  Онож яваа андаддаа эгдүүцэж атаархаад  яахав.  Атгасан гараа тэнийлгэн адаглан хатуурхах бус  хайлган сэтгэлээ нээж зөөлөн бай, андаддаа.  

Хатуурхаад яахав дээ, амьтанд.  Хүн, амьтан хоёр жаргал, зовлон дунд  яг адилхан юм, угтаа.  Тэр төрсний эцэст оддог ав адил заяатай юм, бидэнтэй. Тэр  үрээ харамлах, энэрэх, халамжлах, өмгөөлөх, хамгаалах эв ижил зөнтэй юм, бидэнтэй.  Тэр зовлонгоос зугтах, жаргалд тэмүүлэх  нэгэн адил зантай юм, бидэнтэй.  Тэр, харин, шунал, хүсэл үгүй бодь амьдралаараа биднээс их өөр. Бас худал хэлдэггүй, хуурч мэхэлдэггүй, хулгай хийдэггүй авираараа эрс өөр.  Хамгийн гол нь, тэр өгсөөр л амьдарч,  өгсөөр л оддог хайрын ч гэмээр ч юм шиг, халамжийн ч гэмээр ч юм шиг, бүр бурханлаг ч гэмээр ч  юм шиг бодьхон  хувь тавилангаараа биднээс тэс өөр.  Ийм  эрс, их, тэс өөр ч,  заяа, зан, зөнгөөрөө харин бидэнтэй их ижилхэн энэ амьтанд  хатуурхаад, ер нь, яахав, бас идэж тарчлааж ч юухэв. Зөөлөн бай.

 

Хатуурхаад яахав дээ, нутагтаа.  Унасан, өссөн, бас эргэн шингэх өлгий минь, чухамдаа, эх  нутаг билээ.  Хөрсөнд нь хөрвөж, агаарт нь цэнгэж, усанд нь шумбаж, соёлд нь умбаж өслөө, энэ нутгийнхаа. Хөрвөж өссөн тэр хөрсийг нь  урж, үрж хөрвүүлээд ер нь яахав дээ. Эрвээхэй дэрвэхээр л ногоон байг.  Амьсгалж цэнгэж өссөн тэр агаарыг нь хордуулж, бохируулж орхиод ,ер нь, юухэв дээ.  Зүрх тэжээж, сэтгэл сэргээсэн тэр янзаараа л оршиг.  Шумбаж, цэнгэж өссөн тэр усаар алт угааж, шавар зуурч  ширгээн орхиод, ер нь, юухэв дээ. Шувууд үргэн найдаж, баясан цэнгэсэн янзаараа л байг.  Умбаж, цэнгэж, бас гангарч явсан тэр соёл, хэл, итгэл, бодлыг нь харьчлаад, ер нь, юухэв дээ.  Дэлхий нэг хэл, нэг хил, нэг хөл, нэг соёлтой одоохондоо арай ч болчихоогүй л байна.  Ирэх, орших, одохдоо ингэж л өлгийдүүлэх л заяа тохиосон энэ дэлхийн ганцхан эх цэг их  нутагтаа, ер нь, хатуурхаад, иймд, яахав дээ.  Зөөлөн бай.

Хатуурхаад яахав дээ,  эх дэлхийдээ. Тэр  хүн шиг л  юм. Дэлхий хүн, хүн дэлхий юм. Бүр  аугаа хүчит хүн шүү.  Энэ хүний зүрх (цөм ) -ний жаахан л дэлсээнд л  нэгэн  цагийн далайн ёроол нүд ирмэх зуур л Андын нуруу, Гималайн уулс, Отгонтэнгэр болж хувирч болно.  Бас энэ хүн зүрхнийхээ нэг л цохилтоор олоон олоон соёл иргэншлийг хормхоон зуурт устгаж үгүй болгож чадна.  Ийм л хүчтэй хүн дэлхий, дэлхий хүн шүү дээ, эх дэлхий минь.  Дэлхийн хүн, хүн дэлхийн цөм болсон тэр зүрх, угтаа, иймд амьдралын  цөм, амьдралын зүрх ажээ.  Гэвч энэ зүрх, үнэндээ,  одоо их өвдсөөр л, бүр гасласаар л.   Энэ зүрх махыг таваг тавгаар идэх гэж  амьтныг тал талаар  өсгөхөд  их өвдөнө. Амьтдаас дэлхий хүн, хүн дэлхийн зүрхийг өвтгөх хорт хий их ялгардаг болохоор тэр юм. Энэ зүрх ой мод, өвс ургамал, тал нутаг тариалангийн талбай болж хувирахад  бас их шанална.  Ой модыг устгахад угтаа дэлхий цөлжин, хуурайшиж амьсгалах агаар нь хомсддог болохоор л тэр л дээ.  Энэ зүрх  судас шөрмөс нь болох газрын гагнаасыг нь тасалж, цус нь болох усаар алт угаахад их тарчлана.  Энэ зүрх  уухайлан  барилга барьж, уурхайлан газар сэндчихэд зовж гаслана.  Хүн дэлхий, дэлхий хүний нүүр нь яралж, бие нь шархалж, мөч нь салж, шөрмөс нь тасарч байгаа учраас тэр л дээ.  Иймд хүн дэлхий, дэлхий хүн эх дэлхийгээ ихэд аргад,  ойлго, ухаар,хайрла,  гамна. Эх дэлхий, хүн дэлхийгээ  ингэж их өвтгөж, зовоож, тарчлаагаад ер нь яахав дээ. Зөөлөн бай.

Хатуурхаад яахав дээ, хүмүүс минь.   Амьдралд тэмүүлж яваа  бурхан нас нялхсад ер нь  хатуурхаад яахав. Төрсний эцэст өтөлдөг энэ хүн заяаг туулж яваа хөгшдэд бас хатуурхаад яахав.   Он цагийн нэг урсгал андаддаа мөн хатуурхаад ер нь яахав.  Үрээ харамлах зөн, жаргалд тэмүүлэх зан, ирж одох заяагаараа бидэнтэй их ижилхэн амьтанд хатуурхаад бас яахав. Ирэх, орших, одох бүртээ л өлгийдүүлэх заяа тохиосон энэ дэлхийн эхлэлийн ганцхан эх цэг их  нутагтаа хатуурхаад ер нь яахав.  Хүн дэлхий, дэлхий хүн энэ эх дэлхийдээ хатуурхаад ер нь бас яахав дээ. Иймд зөөлөн л бай, хүмүүс минь.

 

Ц.Лувсандорж

2012 оны 9 дүгээр сар 11-ны өдөр

 

ЭНЭ ХУЯГ БАГШ, БАГШ ХУЯГ ЕР НЬ НЭГ Л БИШ ЭЭ

ЭНЭ ХУЯГ БАГШ, БАГШ ХУЯГ ЕР НЬ НЭГ Л БИШ ЭЭ

Энэ багш нар хүүхэдтэй мөн хүйтэн харьцдаг болж дээ, яг л хуяг шиг.  Хуягжсан ийм багш цэцэрлэгт ч байсаар,  сургуульд ч бүр элбэгжсээр.  Энэ хуяг багш, багш хуягийн авир, тархи нэг л биш ээ.  Сэтгэл, хүн чанар нь ч бас нэг л биш. Хандлага, тэмцэл нь ч мөн нэг л биш. Тэднийг бүтээдэг тэр уурхай нь ч бас нэг биш. Энэ хуяг багш, багш хуяг ер нь нэг  биш ээ.  

Нэг л биш дээ, энэ хуяг багш, багш хуягийн  авир, тэдний тэр тархи, таминь ээ.  Гурван сар амраад орж буй гуравдугаар ангийн хүүхдэд долоо дугаар ангийн бодлого өгчихөөд, тэднийг эх, эцгийнх нүдэнд дээр нэг нэгээр нь уурлангуй, бүр уцаарлангуй дуудаж, “f...” гэж байгаа юм шиг л нэг хуруугаа гозгонуулан чичлэн загнаад л, их л хэгжүүнээр, бас эрхэмсэгээр "буруу" гэж хэлж "хасах" тэмдэг өгөөд л. Алдраахан бяцхан үрсийн эрүүл танхи тархийг эргүү тэнэг болгох гэсэн шиг “эр, эм” гэх дүрэм цээжлүүлээд л, энгийн монгол үгсийг “эр, эм” гэж ялгуулаад л.  Баясан ирсэн хүүхдийг баясаж тосож аваад  зүгээр л хичээлээ эхэлж, ажлаа хийхийн оронд энгэртээ одон мядаль гялалзуулан индэрт зогсох гэж гүйлдээд л, сайд, дарга нарт бөхөлзөн бөхөлзөн эргэлдээд л, эрхлээд л.  Хичээлийн жилийн нээлт гэх хэцүүхэн, бас марзандуу таахалзааны дараа нялхасыг хаалгаар эвтэйхэн оруулчихаж чадахгүй зүгээр л орхиод л.  Хүүхдүүд хаалган дээр шахалдан дарагдчих гээд, бас бэртчих гээд байхыг хээв нэг хараад л, бас орхиж яваад л. "Ээ, та нар минь наад хүүхдүүдээ нэг эвтэйхэн оруулчихаач ээ" гэж хэлэхэд "Хүүхдийг нь мэдээд аваарай. Хүүхдээр нь дарамтлана" гэж улайн цайм хэлээд л.   Энэ хуяг багш, багш хуягийн энэ авир уу, бас  тийм авирыг бүтээж буй тэдний тэр тархи уу.  Нэг л биш дээ.

Нэг л биш ээ, хуяг багш, багш хуягийн сэтгэл, бас тэдний хүн чанар,  таминь ээ.  Эцэг эхийнх өмнө энхрий зөөлөн аясаар “хүү минь, охин минь”  гээд л их л дотнохон хайрлаж байснаа эцэг, эх одсны араар  “тэнэг, мунхаг” –аар нь  хээв нэг дуудан, загнах,  бас зодох, эцэст нь бүр гэмтээж ч мэдэх хуяг сэтгэлтэн, хуяг чанартан энэ цэцэрлэг, сургуульд олоон. Хуяг багш, багш хуягийн энэ хүн чанаргүй  хуягынхаас ч долоон дор энэ олоон үйл, үйлдэл нь үнэндээ баримтаар л их бүртгэгдэж,  судалгаагаар л илт нотлогдсоор.

Нэгэн цэцэрлэгийн ОО-ын өрөөнд нэгэн нялхыг тэнэг, мунхагаар нь дуудан, өшиглөж байсан хуяг багшийн хуягынхаас дор тохиолдлыг энэ хоёр “улаан”-аар харж, зарга хүртэл үүсгэж явсан баримт одоо надад байна. Цэцэрлэгт хүүхэд боож, амь насыг хөнөөх дөхсөн хуяг багшийн нэгэн “зэрлэг” үйлдлийг монгол даяараа л мэднэ байх.  Хуяг багш, хууранжсан сургууль, хүнийшсэн захирал, хүнийшсэн даргын хүйтэн сэтгэлээс болж “үдийн цай” гэх  үдийн хоронд хордсон олон тохиолдол монголд  бас бий. “Оросын гурав” гэж алдаршсан, ер нь “хоолны эрүүл ахуйн шаардлага” төдийхнийг уг нь найдвартай хангачихмаар хэмжээний төлбөр авдаг энэ сургуульд “үдийн цай” гэх үдийн хорноос 100 гаруй хүүхэд нэг дор хордож эмнэлэгт хүргэгдэж байсан тэр түүхийг одоо арай ч монгол мартагдчихаагүй байгаа болов уу.  Үдийн цайнд  хамрагдснаараа л бусдаас ялгардаг бага насны хүүхдийн дунд “бохир гарын” гэх шар ил, далд дэлгэрч, бүр илэрч, тэр нь газар авч, сүүлдээ тэдэнд “шарын ванцин”-ыг хуурангийн аргаар “шахаад” түр өндөрлөснийг бид мартаагүй л байгаа болов уу.  Янзын янзын зорилготой олон төрлийн судалгаа нэгэн адилаар л “хүүхдийн эрх, эрх чөлөө сургуульд, анги танхимд, бүр цаашилбал, хуягжсан багшийн гар дээр, хүнийшсэн захирал, хүнийшсэн даргын хүйтэн шийдвэр дор л их зөрчигдөж байгаа” гэж дүгнэсэн байгааг энд онцлон дурдахад бас илүүдэхгүй биз

Мөнгө биш харин “хүүхэд”-ийг гэх нинжин сэтгэл, хүн чанар, ер нь хайр, энэрэл дутснаас үүдсэн монгол хүүхдийн энэ мэт зовлон, золиосыг тоочин тоочин ингээд бичээд бичээд л байвал цаас ч, бас цаг ч угтаа хүрэлцэхгүй.  Энэ хуяг багш, хүнийшсэн захирал, хүнийшсэн даргын   тэр хүн чанар уу, тэр сэтгэл үү. Нэг л биш дээ.

Нэг л биш ээ, хуяг багш, багш хуягийн тэр хандлага, тэдний тэр тэмцэл, таминь ээ.    “Хүн бүр адилгүй. Хүн бүр өөрийнхөөрөө л өөр, дахин давтагдашгүй өвөрмөц”гэсэн үнэт ухааныг ухаардаггүй юм шиг хуяглана, тэд.  “Ялгаатайд ялгаатай л хандаж байж гэмээнэ адил тэгш болно” гэсэн эрхэм ухааныг үл ойлгосон юм шиг хуяглана, тэд.  “Хүн өөр байгаагаараа давтагдашгүй шиг ээ өөрийн гэсэн өвөрмөц авьяастай, ялгарах  чадвартай” гэдэг энгийн ухааныг ухамсарлаагүй мэт  л “35 ялгаатай хүүхдийг 1 хүн” гэж бодож хуяглана, тэд.  Ингэж хуяглаж мунхагласнаар “нийтээрээ нь нэг сурах бичиг үзүүлж, нэг арга зүйг хэрэглүүлж, нэг арга, нэг маягаар үнэлэх” шийдвэр гаргаж  хуягласаар, тэд.  “Сургууль хуараншсан гэдгийг л нотлон харуулах” гэсэн юм шиг “хүүхэд бүрийг цэргийн гэмээр загвартай нэг л хувцас  өмс (форм)” гэсэн шийдвэр гаргаж хуяглана, бас тэд.  Багш хуяг, хуяг багшийн хандлага ийм л хоосон, тийм хөөсөн.  Тэдний энэ хоосон, хөөсөн хандлага дор монгол хүүхэд  л их дорд үзэгдэж нийтээрээ сэтгэл санаа, хүсэл тэмүүлэл, урам зориг, эрүүл мэндээр хохирно, бас золиослогдоно.

Хуяг багш, багш хуяг чухам юуны төлөө тэмцэж чаддаг гээч.  Өөрийнхөө л төлөө.  Тэд “цалин нэм” гэж ажил хаяж, жагсаж чадна. Энэ нь ч бас аргагүй биз. Тэд “байр өг” гэж шаардлага хүргүүлж, лобби хийж, бас шийдвэр гаргуулж чадна. Тэд “өөрийнхөө хүүхдийн төлбөрийг улсаар төлүүлнө” гэж хүсэлт хүргүүлж, шийдвэрлүүлж чадна. Тэд “тэтгэвэр гаргахдаа бусдаас онцгой нөхцлөөр гарна” гэдгээ үндэслэн нотолж хуульчлуулж чадна. Тэд одон мядалиар шагнуулахыг хөөцөлдөж, бас шагнуулж чадна. Тэд бас улс төржиж сайн чадна. Гэвч тэд хүүхдийн сайн сайхныг төлөө л тэмцэж харин чадахгүй.  “Хүүхдийн биеийн тамирын талбай”-г зарсан байхыг хараад тэмцээгүй, тэд.  “Хүүхдийн тоглоомын талбай” зарагдаж үгүй болж буйг хараад тэмцээгүй, тэд. Сургуулийн боловсролыг харьчилж түүгээр улс төр, шоу хийж, хүүхдийг олон жил хохироож буйг хараад тэмцэхгүй, тэд. Харин ч бялуугаас хүрсэн нь бий.  Бохир гарын шар өвчинд нялхас нэрвэгдэж буйг үзээд тэмцээгүй, тэд бас.  Харин ч хараагүй юм шиг, бас мэдээгүй юм шиг байсан. Хуяг багш, багш хуяг өөрийнхөө төлөө сайн тэмцэж чадна аа,  харин өрөөлийн төлөө, бүр хүүхдийн төлөө бол харин огт тэмцэж чадахгүй дээ. Хуяг багш, багш хуягийн  энэ хүний  төлөө бус,  хүүхдийн төлөө бус тэр хандлага, тэр тэмцэл үү. Нэг л биш дээ.

Ийм л хуяг багш, багш хуягийг бүтээдэг, багшийг хуяг болгон өөрчилдөг  уурхай ч бас байх. Энэ уурхайн гүнд  он удаан жил хаягдаж, дарагдаж бүр хуягжисан бул хар чулуу ч  байна. Энэ уурхай ч, тэр хуягжисан бул хар чулуу  ч бас л нэг л биш дээ.

Хуяг багш, багш хуяг ч, бас багш  хуягжих ч ер нь нэг л биш дээ. “Энэ  ер нь биш дээ” бүхэн угтаа гэгээн бус харин их хар үйл, бүр хорт  үүл юм.  Ийм хорт  үйл, хар үүл боловсролын талбарын ариун тэнгэрийг бүүр бүрхэн тунаж, гүн тогтож ээ.  Иймд энэ хорт үйл, хар үүлийг  хуягжисан бул хар чулуутай нь хамт, бас тэр уурхайтай нь хамт боловсролын талбарын ариун үйлсийн тэнгэрээс шалавхан шахан хөөх үйлсийн аяныг ер нь шуурхай эхэлцгээе.   Энэ их үйлсийн аянд хамтаа ч мордцгооё.

Хаяг нь хуяг болсон энэ багш хуягийг зүрхэнд хайрын үр хөрсжсөн, сэтгэлд нь энэрэл, хайр, өршөөл, уучлал эгшиглэсэн, тархинд нь авилга, мөнгө, шагнал бус харин сэхээрэл, ухаарал, бодрол, эргэцүүлэл хөвөрсөн их соён гэгээрлүүлэгч болгон өөрчилцгөөе, энэ их үйлсийн аянаараа. Ийм аяныг ингэж шуурхай эс өрнүүлбээс, харин энэ хуяг багш, багш хуяг ер нь нэг л биш дээ, биш.

Жич:

“Хуяг багш, багш хуяг” биш багш байгаа гэдэгт итгэнэм. Тэднээс чинхүү хүлцлийг өчнөм.   “Нэг үхрийн эвэр доргиход мянгынх доргино” гэсэн ухаан байхад “Мянган үхрийн эвэр доргиход нэгийнх, бас нижгээдийнх нь доргино” гэсэн ухаан бас байх. Энэ л ухаанаар энэ нийтлэлд “хуяг багш, багш хуяг” гэсэн үг хэллэг хэрэглэв. 

 

Ц.Лувсандорж

2012 оны 9 дүгээр сар 4