Сургуулийн хуаранжилт

Сургуулийн хуаранжилт

“Болж байна, болж байна, сургууль нь” гэж аман хөөргөнө, цаасан шагнана, төмрөн тэмдэг зүүж өгнө.   Гэвч “болж байна”  гэж хөөргөсөн тэр сургуульд  “болохгүй” нь харин олоон.    Хуаранжсан юм чинь.

 Анги танхим нь хуарангийнх шиг л байх.  Үнэр танар нь хуарангийн ОО-ынх шиг байх.  Захирал, багш орж ирэхэд нир хийтэл босоод нэг дуугаар “Сайн байна уу, захирлаа, багшаа ”  гэж цэрэг шиг мэндэлнэ, хөөрхий, цэрэг хүүхэд, энд.  Ширээний ард гараа зөрүүлэн цомцойн чимээгүй суухыг л тулгана, тэдэнд.  Асуулт асуухдаа гараа өргөх төдийхөн л хөдөлгөж болох аж.  Яг л цэрэг шиг, хөөрхий.  “Ижилхэн хувцаслана, ижил сурах бичиг үзүүлнэ” гэж яам нь хуаранжиж дөвчигнөнө.  Тэд бас  “хүүхэд бүрт ижил хоол идүүлнэ” гэдгийг хуаранжин шийджээ. Яанаа.  Энэ шийдвэрээ  хүүхдэд тушааж хэрэгжүүлсээр. Яг л коммунизм шиг, дарангуйлал шиг.  Бүгдээс “энхрий намдаа хайртай” гэж  дуулахыг; “улаан дарцаг зүүх”-ийг тулган шаардагдаг шиг л  тэд ингэж авирлана.  Уг нь “хоолоо сонгож идэх, хувцасаа сонгож өмсөх” нь хүний эрхэм  дээд эрх нь  юмсан. Гэтэл хуаранжсан сургууль, хуйранжсан тархит эрхмүүдэд хүүхэд заяаны энэ үнэт зүйл огт хамаагүй байх. “ Хүүхэд бүрийг ижил хооллоно, ижил өмсгөнө. Бас ижил хэрэгцээ, ижил сонирхолтой, адил тархи, сэтгэлгээтэй, тэгээд ижилхэн сурна” гэж үзэн, хуаранжин бүлэгт хуваана, бүлэгт заана, бүлэгт зардал, төсөв тооцно.  Хооронд нь уралдуулж дүгнэнэ, хэрэлдүүлж төлөвшүүлнэ, төмрөн медальд донтуулагч болгон хүмүүжүүлнэ.  Эцэст нь энэ хуаранжсан сургуулил  тэднийг хамтрагч биш, харин тэмцэгч, нялх авилгач, долгиногч болгон хувиргана. Яг цэрэг шиг, бүр яривал зомби шиг л болгоно. Хуаранжсан сургууль, цэцэрлэгт хүүхэд ингэж л цэрэгжинэ, зомбичлогдоно.  Сургуулийн энэ хуаранжилт их, дээд сургуульд ч уг чанараа  яг л адилхан амилна.

Аман хөөрөлд хөөрсөн хуаранжсан цэцэрлэг, сургуульд хүүхдийн эрх  өдөр тутам ингэж л хуаранжин зөрчигдөж, эрх чөлөөг нь хуаранжин хумигдаж их дарлагдана. Эцэстээ, хуаранжсан сургуулилаар бүтээгч тархит бус, харин  цэрэг  тархит бэлтгэгдэнэ. Дүнд нь нийгэмд бүтээлч сэтгэгчид л их үгүйлэгдэнэ. Хуаранжсан сургууль хүүхдийг ч,  нийгмийг ч  эцэстээ ингэж  л их хорлоно. 

 

Ц.Лувсандорж

2012 оны 10 дугаар сар 31-ний өдөр

МОНГОЛОО ГОЁ

МОНГОЛОО ГОЁ

Монголоороо мөн их гоёлоо доо, одоо монголоо гоё. Бодлоороо  гоё.  Үйлдлээрээ гоё. Үйлсээрээ  гоё. Гоёж чим, чимж гоё, монголоо.

Бодлоороо гоё, монголоо. Монголоо ингэж  гоёход  угтаа хэцүү биш, харин их энгийн. Монголоо сайнаар бод, сайхнаар эргэцүүл.  Монгол мангуу бус харин сэргэлэн. Монгол залхуу бус харин ажилч, хөдөлмөрч.   Монголчууд тамын тогооны үлгэрийн баатрууд бус харин дэлхийн түүх, соёл, иргэншлийн баатрууд. Монгол мөнх хөх толбоороо, мөнх тэнгэрийн итгэлээрээ  ялгарч орших дэлхийн тасархай.  Монгол угтаа Азийн Европ, Европын Ази.  Европын Монгол өрнийн соёлтой. Азийн Монгол дорны ухааралтай. Монгол ийм өрнө, дорны ухаарал, соёл зэрэгцэн амилах ховор улс. Монгол дэлхийн эртний түүх,иргэншилд жижиг биш аугаа  улс. Монгол энэ цагийн аясанд ядуу, буурай улс бус, харин дэлхийн хамгийн баян, дэвшилттэй улс.  Монголоо сайнаар бод, сайхнаар сэтгэ. Монголоо бодлоороо ингэж чимж гоё, гоёж чим.  

 Үйлдлээрээ гоё, монголоо.  Монголоо ингэж гоёж чимэх их  энгийн.  Идсэн алим, хөлхсөн чихэр,цөмсөн самар, татсан тамхиныхаа хогийг гоё машиныхаа цонхоор гаргаж хаяхгүй байгаа тэр үйлдэл тань монгол ахуйн чимэг, монгол ахуйн гоёл.  Алхаж явсан ч, автобус хүлээсэн ч,  романслаж байсан ч  шүлсэн мөндрөөр эх захгүй шүршихгүй байгаа тэр үйлдэл тань  монгол ахуйн гоёл, монгол ахуйн  чимэг. Хонины хонгорынхоо хондлойн дээр хоёр,гурваар нь сундалчихаад шогшиж явдаг шигээ; хүссэн цагтаа хүссэн газартаа зогсож морь харж болдог шигээ; мориор хаагуур ч хамаагүй давхиж болдог шигээ ийм л авир,  тийм л тархиар их хотын замын хөдөлгөөнд оролцож үл болох гэсэн тэр ухаарал тань, тэр үйлдэл тань монгол ахуйн чимэг, монгол ахуйн гоёл.  Ядуу, тарчигхан байлаа ч  хир үнэртүүлж, халтар царайлж, архи ууж, агсам тавьж, зэрлэг догшин авирлахгүй байгаа тэр үйл тань монгол ахуйн чимэг, монгол ахуйн гоёл.  “Монгол үг бүхнийг   “p….” гэсэн  харь төгсгөлтэй дуудна” гэсэн шинэ дүрэм бий  болчихсон юм болов уу гэж эргэлзмээр эх хэлээрээ мулгуу, муухай ярих бус харин яруу тансагхан ярьж хөөрөх нь монголын гоёл, монголын чимэг.  Чин үнэнийг буруугаар ашигласан элдэв онол, суртал, хууран мэхлэлт, аливаа хазгай мулгууд  тархигүй толгой мэт л хууртан мунгинаж, хошууран далбигнах бус харин  энэ цагийн  ухаарал, сэхээрэл, гэгээрлийн дор  өөрийн гэсэн итгэлтэй болж, тэргүүн дээш яваа тань монголын чимэг, монголын гоёл.  Монголоо ингэж л үйлдлээрээ чимж гоё, гоёж чим.

Үйлсээрээ гоё, монголоо. Монголоо ингэж чимж гоёход их энгийн, гэхдээ,  гагцхүү сэтгэл л  хэрэгтэй. Мөнгө хийх бүрдээ монгол минь, эх орон минь, элгэн түмэн минь хэмээн хайлган сэтгэлээ нэг нээж  эргэцүүл.  Монголоороо мөнгө хүүлэх бус харин монголын төлөө  гэж мөнгө хий, бизнес хий.  Сайн хий. Ийм сэтгэлээр  хийсэн мөнгө бүр тань, бизнес бүр тань, үйлс бүр тань монголын чимэг, монголын гоёл.  Нэг л замыг жил бүхэн л зассан нэр зүүж улсаа ч, олноо ч, үнэндээ бол эцэстээ өөрийгөө  л хуурч хэдэн  төгрөгийг амархан олох бус харин  “монголын төлөө”  гэж  сэтгэл шингээн  сайн хий. Ингэж хийсэн ажил тань монголын чимэг, монголын гоёл.  “Монгол нутаг  дэлхийн хогон  машины хогийн цэг”  гэж л бодсон  мэт хогон чийчаан оруулах бус харин “монголоо гоёно” гэсэн ухаанаар шинэ брендийг шинээр нь оруул, шинээр ав. Ингэж хийсэн наймаа тань монголын чимэг, монголын гоёл.  “Монгол дэлгүүр дэлхийн хорон хоолны цэг” гэж  л бодсон мэт хорон бүтээгдэхүүн оруулах бус “монголоо хамгаална” гэсэн ухаанаар эрүүлийг оруул, эрүүлийг хий, эрүүлийг ав.  Ингэж хийсэн бизнес тань монголын чимэг, монголын гоёл. Харийнхантай хамтран ажиллах гэрээг ходоодоо бус харин монголоо л гэсэн сэтгэлээр л хий.  Ингэж хийсэн гэрээ  тань  монголын чимэг, монголын гоёл.  Монголд  Монголын Америк их сургууль байгуулах бус харин Америкт Монголын их сургууль байгуулж монголын төлөө мөнгө хий,  бизнес хий. Ингэж хийсэн бизнес тань монголын чимэг, монголын гоёл.   Монголоо ингэж л үйлсээр чимж гоё, гоёж чим.

Сайхан бодлоороо монголоо гоё. Ухаалаг үйлдлээрээ монголоо гоё.  “Монгол” гэсэн сэтгэл шингэсэн үйлсээрээ монголоо гоё.  Гоёж чим, чимж гоё, монголоо.

Ц.Лувсандорж

2012 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр 

 http://undesniibolovsrol.blogspot.com/2012/10/blog-post_16.html

МАШИНЫ ЭРХ ТАНХИ ТҮРЭМГИЙЛЭЛ

МАШИНЫ ЭРХ ТАНХИ ТҮРЭМГИЙЛЭЛ

Хөлөөрөө зорчигч хөл ч тавих газаргүй болж дээ, энэ хотод.  Хогон машин энэ хотыг эзлэн түрэмгийлж, хорлон сүйтгэж байгаа болохоор тэр.  Орцыг  тэр эвдэлж түрэмгийлнэ.  Гарцыг  тэр гацааж дарамтална. Замыг тэр эвдлэн эзэлж, эдлэн тохуурхана.  Машины энэ эвдлэн түрэмгийлэл, хорлон сүйтгэл, эзлэн дарангуйллыг  төр засаг, замын цагдаа нь эрхлүүлэн дэмжин, хөөрөн баясана. Хөлөөрөө зоригч энэ хотод  ингэж л  гишгэх газаргүй болтлоо  алагчлагдана,  тохуурхагдана, дарамтлагдана, бас дарлуулна.

Орцыг эзлэн дарамтал. Яг ийм тушаал авсан юм шиг жолооч орцыг  морины уяа мэт хэрэглэж, орчмыг нь эвдлэн эзэлж, дарангуйлан зогсоно.  Суугчид орцондоо ороход ч, гарахад ч нэн бэрх.  Таяг тулсан хөгшид нь нүдэндээ нулимстай, нүүрэндээ гунигтай дэмий л үглэн зогсох. Тэд орцноос нэг гарвал орж чадахгүй, нэг орвол гарч чадахгүй аюултай тулгарсан болохоор тэр. Цүнх үүрсэн нялхас орц уяанд чихэлдсэн машины дундуур орох гэж, бас гарах гэж хүч үзэж, ухаан уралдуулна. Тэд мөлхөж ч үзнэ, гулсаж ч үзнэ. Эцэст нь  гэмтэж хохирох, хувцсаа бохирдуулах нь энүүхэнд,  бас шүүх дуудагдаж эцэг эхээ өрөнд унагах ч олоон.  Ажилдаа яарах идэрхэн нь орц уяанд чихэлдсэн машины  эвийг олж явах гэж зутарна. Ингэж зутарч явах зуур өмсөн хувцас нь  машины тоосны алчуур, зүлгүүр болчихсон байхыг мэдэж бас гутарна. Машин ингэж орцыг  эвдлэн эзэлж, түрэмгийлэн дарангуйлахад орцныхон тэгэж зутарна, гутарна, алагчлагдана, тохуурхагдана, торгуулна. 

Гарцыг гацааж дарамтал.  Яг ийм тушаал авсан юм шиг л машин гарцыг гацааж дарангуйлна.  Энэ гацаанаас болж явган зорчигч ногоон гэрлээр ч аятайхаан гарч үл чадах. Аюултай.  Таяг тулсан хөгшид ногоон гэрлийг хүлээж, хүлээж хөдлөхөд машин давхиж орж ирээд л чигнаалдаж тохуурхана, дайрах гэж сандаргана, ер нь шүргэж гэмтээнэ, дайрч егүүтгэнэ.  Цүнх үүрсэн нялхасыг гарцан дээр сандаргах нь түгээмэл, бүр дайрч гэмтээх, амийг егүүтгэх нь цөөнгүй. Идэрхэн нь машинтай ч, малтай ч цуг хөглөрөлдөн, хэрэлдэн нервтэж зүрхээ дэлсээн, сэтгэлээ гонсойлгон зүтгэнэ. Гадныхан монголд гарцаар гарахаасаа  л ухаан алдалтлаа айж сандарна. Японы нэг оюутан гарцаар гарч чадахгүй уйлаад л зогсож байсан тохиолдол бий. Барууны нэг эр гарцан дээр дайрах гээд байгаа юм шиг  дүрлүүлсэн бух мэт зүтгэдэг монгол жолоочийн авирыг үл тэвчиж хайртай машиныг нь өшиглөж “чингисийн удам”-ыг уурлуулж бухимдуулсан тохиолдол бас байх.  Одоо бүүр ч хэтэрч цагдаа замын голд зогсон явган зорчигчийг ногоон гэрлээр ч явуулахыг  тас хорьж, машинаа л илүүд үзэн ийш тийш тэднийг хурдлуулан давхиулдаг болж.  “Явган зорчигчоо явуулаач дээ” гэж шаардахад “Та нар цөөхөн байна. Цаана чинь, машинтан нь олуулаа болоод байна” гэх. Олуулаа нь л зорчих эрхтэй, цөөхөн нь зорчих ч эрхгүй болох нээ, энд.   Гарцыг гацаах машины түрэмгийллийг цагдаа, төр засаг нь ингэж л эрхлүүлж, хөөргөн дэвэргэнэ. Энэхүү дэвэргээн дор хөлөөрөө зорчигч энэ хотод гарцаар ч гарах эрхгүй болтлоо цөөрнө. Машинтан харин энэ хотод дураараа дургиж чадах болтлоо олууллаа болж, цөөнөөр тохуурхаж, түрэмгийлж дарамтлана.

Замыг эвдлэн сүйтгэ.  Яг л ийм тушаал авсан юм шиг машин явган зорчигчийн замыг эвдлэн сүйтгэнэ.  Замын хашлагыг дайрч эвдэн  машинаа явган хүний замаар эгнүүлэн тавих нь морин тархит моньдийн түгээмэл нэг авир.  Машин эгнэн ингэж жагссан  замаар явган зорчигч яаж явах вэ дээ.  Нэг алхаад нэг машин, нэг машиныг тойроод л нөгөө машиныг тойрох хэрэгтэй болох.  Ингэж мунгинаж байснаас “машины замаар л машинтай ижилсэн хамт л явахаас биш” гэж үглэн хогон машинтай холилдон зүтгэнэ. Явах замаа машинд эвдлүүлсэн, эзлүүлсэн явган зорчигч ингэж машинтай үзэлцэнэ. 40-200 морины хүчтэй машинтай нэг ч морины хүчгүй хүн тэмцэлдсээр, хүмүүнлэг ардчилсан улсын ардчилсан энэ нийслэлд. Бороотойд тэд шавраар нүдүүлж зутарна, хөөрхий.  Салхитайд тэд тоосонд булуулж зүтгэнэ, зайлуул.  Нартайд тэд шоолуулсон харцанд ширвүүлж шийтгүүлнэ. Ардчилсан монголын ардчилсан нийслэлд хүн машин хоёр ингэж л тэмцэлдэн ижилсэнэ. Машины энэ түрэмгийлэл энд ийм л их эрх танхи.  Хүн заяа, хүнлэг үзэл харин энд ингэж л басамжлагдана, тохуурхагдана, алагчлагдана.

Машины түрэмгийлэл их эрх танхиа, энэ нийслэлд.  Орцыг нь тэр эзлэн түрэмгийлж эрхэлнэ. Гарцыг нь тэр гацаан дарамталж эрхэлнэ. Замыг нь тэр эвдлэн сүйтгэж, эдлэн түрэмгийлж эрхэлнэ.   Машины эрх түрэмгийллийг цагдаа нь бүр эрхлүүлж дэвэргэнэ. Машины эрх танхи энэ түрэмгийллийн дор хүний эрх, хүнлэг ёс энд, харин, гишгэх газаргүй хөлтэй л дүйцэж харагдана.    

 

Ц.Лувсандорж

2012 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдөр