Марст мориор хүрч чадахгүй

 

Марст мориор хүрч чадахгүй 

 

Пост-ковидизмын үеийн боловсролын бодлого бодсноос тань их өөр юм. Учир нь ийм юм.

Коронавирус хэзээ ч устаж үгүй болохгүй. Түүнийг сэлэмдэж болдоггүй. Нууж дарж чадахгүй.

Иймд ковидын дараах үеийн хичээл, сургалт өмнөхөөс их өөр байх юм.

Пост-ковидизмын үеийн боловсрол, хичээл, сургалт өөр философитой, өөр зорилготой, өөр арга зүйтэй, өмнөхөөс бодит, шинэ үйлс байх юм.

Пост-ковидизмын үед дэлхий нийтээрээ боловсролын шинэ бодлогыг бүтээхийг зорьж байна.

Марс гаригт морьтойгоо шогжиж хүрч чадахгүй.

Иймд хуучин улиг болсныг тань ковид-19 өөрчлөхийг сануулж байна.

Пост-ковидизмын үеийн боловсрол, хичээл, сургалтыг хөтлөх бодлогыг хэрхэн өөрчлөхөд тань ухаарал нэмэх гэж ийм нэгэн өгүүллийг эрт дээр бичиж БШУ-ны сайдад барьж байв. ЕБС-иудад хүргэхийг хичээж байв.

Улаан нүдэн гаригт улаан зээрдэээрээ хүрч чадахгүй.

Ковидын үед ковидгүй юм шиг бодлогоор хол явахгүй.

Ц.Лувсандорж

2020 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр 

 

 

Жич: Энэхүү өгүүллийг уншиж судлахад мөн хэзээ ч оройтохгүй. Зөвлөгөө өгч болно.

КОВИД-19 ҮЕИЙН ХИЧЭЭЛ, СУРГАЛТЫН ОНЦЛОГ, ЧИГ ХАНДЛАГА

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын ерөнхий захирал, доктор Тедрос Адханом Гребресус 2020 оны 6 дугаар сарын 29-ны өдөр хийсэн хэвлэлийн ээлжит бага хуралд зориулж хэлсэн үгэндээ “..... Ковид-19 вирусын эсрэг хөл хориог эдийн засаг, нийгмээ сэргээх үүднээс сулруулсан зарим улс орнууд түүний дэгдэлтийн дараагийн давалгаанд өртөж байна. Олон түмэн хүн эмзэг байдалд байна. Ковид-19 вируст тархах орон зай байсаар л байна. Бид бүгдээрээ ковид-19 вирусыг үгүй болоосой, алга болоосой гэж хүсэж байна. Бид бүхэн өөрсдийн ахуй амьдралыг хэвийн, сайн сайхан болоосой гэж хүсэж байна. Гэвч бодит байдал их өөр байна. Ковид-19 вирусын дэгдэлт, тархалт зогсох, төгсөх болоогүй л байна. Зарим улс оронд эерэг хандлага ажиглагдаж, дэвшил гарч байгаа хэдий ч томоор нь харвал энэ тахал улам хурдтайгаар тархаж байна...” гэж ээ (WHO,2020).

Ковид-19 вирусын халдварт 2020 оны 6 дугаар 30-ны өдрийн 8.38 минутад гэхэд л дэлхийд 10 сая 117 мянга, 687 хүн өртөж, түүний улмаас 502 мянга 278 хүн амиа алдаад байна (WHO,2020).

Дээр дурдсан хоёр тоо баримт ковид-19 вирус нь нийгмийн бүхий л салбар, хүний бүхий үйл ажиллагаанд урт хугацаанд сөрөг нөлөөллийг үзүүлсээр оршиж мэдэхийг бидэнд сануулж байна. Эндээс, ковид-19 вирусын үед нийгэм хэрхэн оршиж, иргэн хэрхэн аж төрөх вэ гэсэн зүй асуулт дэвшигдэнэ. Тухайлбал, боловсролын салбар, сургууль хэрхэн орших вэ, сурахыг зогсоолгүй яаж энэ үед үргэлжлүүлэх вэ?

Халдварт ковид-19 вирусын хөл хорио хэдий удаан байх тусам тэр нь хүүхдэд, тэр тусмаа эмзэг бүлгийн хүүхдэд төдий ихээр сөргөөр нөлөөлж байдаг. Ковид-19 вирусын эсрэг тогтоосон хөл хорионд байгаа хүүхэд боловсролын үйлчилгээ, хичээл, сургалтаас хөндийрч сургуулиас завсардах, гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртөх, хүнс тэжээлийн дутагдалд орох, хөдөлмөрийн мөлжлөгт өртөх, бусдад буруугаар ашиглагдах нь ихсэж байдаг. Үүссэн ийм байдалтай холбогдуулан ковид-19 вирусын үед хичээл, сургалтыг хэрхэн явуулах, хөл хориог сулруулсны дараа сургуулийг хэрхэн дахин нээх вэ гэсэн практик асуудалтай улс орон бүр тулгарч байна.

Улс бүхэнд тулгарч буй энэ асуудлын хүрээнд ЮНЕСКО, ЮНICEФ, Дэлхийн Банк, Дэлхийн Хоолны Хөтөлбөр хамтран ковид-19 вирусын үед сургуулийг дахин нээх талаар удирдамж гаргасан юм (UNESCO,2020)

Энэ удирдамжид ковид-19 вирусын эсрэг тогтоосон хөл хориог сулруулсны дараа сургуулийг дахин нээх бэлтгэлийг хангахад чиглэсэн 6 хэмжээст үзүүлэлтийг тодорхойлсон байдаг. Үүнд:

Бодлогын шинэчлэл[1]. Ковид-19 вирус тархах эрсдэлтэй үед сургууль бүр түүнийг дахин нээхэд баримтлах удирдамжийн агуулга, чиглэл бүрээр бодлогын шинэчлэл хийсэн байх. Үүнд онцгой байдлын үед хүүхэд, багш, хамт олны эрүүл мэндийг хамгаалах бодлогыг тодорхой гаргасан байх, хүүхэд бүрт хүртээмжтэй үйлчилгээ үзүүлэх чиглэлээр үйл ажиллагааг өргөтгөсөн байх, алсын зайн сургалтыг стандартчилах, түүнийг бодлогоор дэмжих зэрэг үйл ажиллагаа, арга хэмжээ багтана.

Санхүүгийн шаардлага[2]: Ковид-19 вирусын дэглэлт,тархалтаас урьдчилан сэргийлэхэд шаардагдах хөрөнгө оруулалтыг хийх, эх үүсвэрийг бий болгосон байх. Үүнд ариутгалын бодис, хамгаалалтын хэрэгслэл худалдан авах, ковид-19 вирусын үед хүн хоорондын зайг баримтлах боломж, нөхцлийг бий болгох, ковид-19 вирусын халдвараас урьдчилан сэргийлэх бүхий боломжийг бий болгох үүднээс анги танхим, орчныг дахин бүтэцлэсэн байх зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх болон холбогдох зохион байгуулалтыг хийх зардал, төсөв, санхүүжилт багтана.

Аюулгүй үйлдэл[3]: Ковид-19 вирусын тархах эрсдлийг бууруулах, түүнээс урьдчилан сэргийлэхэд шаардагдах нөхцлийг хангасан байх эрүүл зан үйлийг дэмжих, халдвар авахгүйн тулд хийгдэх урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээ, хэрэгслийг бий болгосон байх. Үүнд ус, савантай байх, гар угаах, зай барих дүрмийг хэрэгжүүлэх аргачлал, ариутгалыг хийх заавар, удирдамж, зөвлөмжийг гаргасан байх зэрэг арга хэмжээ багтана.

Нөхөн сургах[4]. Нөхөж сурч болохыг дэмжих, уламжлалт болон зайн сургалтын холимог, хосолсон хэлбэрийг дэмжиж бий болгох, ийм хэлбэрийн сургалтын арга зүйг боловсруулах, халдварт өвчин, түүнээс урьдчилан сэргийлэх мэдлэг, чадварыг суралцагчдад олгох зэрэг арга хэмжээ үүнд багтана.

Эрүүл мэнд, хамгаалал[5]: Суралцагчийн эрүүл мэнд, хамгаалал, сайн сайхан байдалд онцгой анхаарах, түүнийг магадлан тогтооход чиглэсэн лавлах, хамгаалах механизмыг бий болгох, суралцагч хооллолт болон эрүүл мэнддээ анхаарах чиглэсэн сургуульд суурилсан үйлчилгээг бий болгох зэрэг үүнд багтана.

Эмзэг бүлэгт хүрч үйлчлэх[6]: Өмнө сургуулийг орхисон болон сургуульд ороогүй хүүхэд, цагаачдын хүүхэд, цөөнхийн хүүхдэд хүрч үйлчлэх бодлого, практикийг бий болгосон байх. Эмзэг бүлэгтэй харилцах ялгаатай арга замыг олох, мэдээллийг тэдэнд нийцэлтэй хэл, форматаар өгөх зэрэг арга хэмжээ үүнд багтана.

ЮНЕСКО энэхүү удирдамжийг үндэс болгон ковид-19 вирусын үед хичээл, сургалт явуулах боловсролын байгууллага, сургуульд тавих ерөнхий шаардлагыг дараах байдлаар тодорхойлж болно. Үүнд:

- Ковид-19 вирусын тархалтаас урьдчилан сэргийлэх, мөн ковид-19 вирусын халдварын сэжигтэй тохиолдол илэрсэн үед хийх үйлдлийн протокол, дүрэм, зааварчилгаа гаргасан байх,

- Ковид-19 вирусын үеийн хичээл, сургалтын үед зайлшгүй хийгдэх мэндлэх, ярилцах, харилцах, бие засах, идэх, уух, бие засах зэрэг бүх үйлдлийн аюулгүй байдлыг зааварчилгаа, дүрэм, протоколыг гаргасан байх,

- Хүүхдийн нөхцөл байдал, сонголтын ялгааг харгалзан хичээл, сургалтыг уламжлалт анги танхимаар болон алсын зайнаас цахим хэлбэрээр холимог, хосолсон байдлаар явуулах уян хатан хөтөлбөр, арга зүй, хичээлийг бэлтгэн явуулах багшлах боловсон хүчинтэй байх,

-Гар ариутгах, зай барих, маск зүүх, олноороо бөөгнөрөхгүй байх зэрэг ковид-19 вирусын халдвар авахаас урьдчилан сэргийлэхэд зайлшгүй хийх үйлдлийг хичээл, сургалтын явцад бодиттой хэрэгжүүлэхэд шаардагдах дэд бүтцийг шинээр бий болгосон байх,

-Ковид-19 вирусын халдвар авахаас урьдчилан сэргийлэхэд зайлшгүй шаардагдах ариутгалын бодис, хамгаалалтын хэрэгслийн бодит нөөцтэй байх,

-Ковид-19 үеийн хичээл, сургалтыг эрсдэлгүй зохион явуулахад шаардагдах зардлыг төсвийг гаргаж, эх үүсвэрийг шийдвэрлэсэн байх.

ЮНЕСКО ерөнхий удирдамжийг баримталж ковид-19 вирус тархах эрсдэлтэй үед сургуулиа нээж, ийм үеийн хичээл, сургалтыг зохион явуулсан дэлхийн олон улс орон өөрийн онцлогтой уялдсан ялгаатай бэрхшээлийг туулж, ялгаатай сургамж, туршлагыг бий болгож байна. Тэдгээрийн туулсан сургамж, хуримтлуулсан туршлагыг анхааран судалж өөрийн орны нөхцлийг байдлыг зөв тооцон байж бид халдварт ковид-19 вирус тархах эрсдэлтэй үед хичээл, сургалтыг хэрхэн явуулах сургуулийг яаж аюулгүй дахин нээн хичээл, сургалтыг хүртээмжтэй, чанартай явуулах арга ухааныг олбол зохино. Үүнтэй холбойтойгоор дор дурдсан зөвлөмжийг өгч байна. Үүнд:

Нэг. Манай улсын ихэнхи сургуульд анги дүүргэлт стандартаас хэтэрсэн байдаг тул ковид-19 вирусын үеийн хичээл, сургалтыг уламжлалт анги танхимын хэлбэрээр явуулахад ЮНЕСКО-ийн удирдамжид дурдсан үйлдлийн аюулгүй байдлыг хангах талаар дор дурдсан арга хэмжээг яаралтай авч хэрэгжүүлбэл зохино. Үүнд:

-Ковид-19 вирусын халдвараас урьдчилан сэргийлэхэд шаардагдах хүн хоорондын зайг анги танхимын хичээл сургалтад мөрдөх боломжийг хангах, Үүний тулд анги танхимыг дахин бүтэцлэх, сургуулийн тоог олшруулах, зарим буудал, үйлчилгээний газрыг түрээслэж тэдгээрийг сургалтын зориулалтаар бэлтгэх арга хэмжээг авах,

-Ковид 19-ийн үед сургуулийн гар угаах, ариутгах зэрэг ариун цэвэр, ариутгалд шаардагдах бодис, хэрэгслэлийг худалдан авах санхүүгийн эх үүсвэрийг тодорхойлж, худалдан авалтыг эрт хийн нөөцийг бий болгож бэлэн байдлыг хангах,

Хоёр. Алсын зайн сургалтын бүхий л хэлбэрийг дэмжих,түүний үйл явц, үр дүн, үнэ цэнийг институтчилж, тэдгээрийг уламжлалт анги танхимын хичээл, сургалттай тэнцүүлж үзэх бодлого барьж, стандарт боловсруулан мөрдөн, энэ чиглэлээр багш нарын мэргэжлийг алсын зайн сургалтаар дээшлүүлэх, дахин бэлтгэх,

Гурав. Алсын зайн сургалтын зардал, төсвийг уламжлалт хэлбэрээс ялгаатайгаар бодиттой тооцож, төсөвлөх, эцэг эхийн зөвшөөрөл, хүүхдийн ялгаатай байдал, сонголтыг хүндэтгэн үзэж хувилбарт сургалтыг явуулах нөхцөл бололцоог бүрдүүлэх, бэлтгэлийг хангах,

Дөрөв. ЕБС-ийн сургуулийн анги танхимд судлах хичээлийн тоог цөөлж, сургалтын төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг уян хатан болгон заавал судлахаас бусад хичээлийг бусад төрлийн сургалтын дүнгээр дүйцүүлж тооцох журам баталж мөрдөх.

Сурах хэзээ ч зогсдоггүй. Дэлхийг хамарсан ковид-19 вирусын тахлын энэ үед ч тэр зогсохгүй. Үүний тулд бид өөрийн орны өвөрмөц онцлогийг харгалзан албан боловсролын бодлогыг бий болсон нөхцөл байдалтай нөхцөлдүүлж өөрчилж, хичээл, сургалтын олон хувилбар, хэлбэрийг ижил үзэн тэнцүүлэх зарчмыг баримталж хичээл, сургалтыг холимог, хослон хэлбэрээр зэрэгцүүлж явуулбал зохино. Ингэснээр сурах үйлсийг ковид-19 вирусын энэ тахлын үед ч энд зогсоохгүй, тасралтгүй үргэлжлүүлж бид чадах юм.

Ном зүй

UNESCO, Framework for reopening schools, United Nations, Policy Brief: The Impact of COVID-19 on children 15 APRIL, 2020,

WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 29 June 2020,

WHO Coronavirus disease dashboard,

[1]Policy reform

[2]Financing requirements

[3] Safe operations

[4] Compensating learning

[5] Wellness and protection

[6] Reaching the most marginalised

Ц.Лувсандорж

2020 оны 7 дугаар сарын 1-ний өдөр

ЯАМ, АГЕНТЛАГИЙГ ХӨДӨӨ РҮҮ НҮҮЛГЭЕ

 

ЯАМ, АГЕНТЛАГИЙГ ХӨДӨӨ  РҮҮ НҮҮЛГЭЕ

 

Түнэр харанхуйн ганц гэрэл гэгээ, тархины түгжрэлийг арилгах ганц хүч, нийгмийн тархи оюуны гэгээн үйлдвэрлэл болох “төрийн өмчийн их сургуулиудыг хөдөө рүү нүүлгэе” гэж хөөрч болж байхад хүнд суртлын хүүдий, шуналтны ходоодон сонирхлыг төрийн бодлого болгох лобби төв, авилгын үүр болох “төрийн яам, агентлагийг мөн л хөдөө нүүлгэе, тэнд суулгая” гэж яагаад ер нь бид бодож болохгүй гэж. Тийм ээ!

Төрийн яам, агентлагийг ийнхүү нийслэлээс хөөн гаргаж хөдөөд нүүлгэн суурьшуулахдаа  их сургуулийн дагуул байдлаар хандвал манай дарга ёсонд их нийцнэ. Тэр нь энэ. “ Их дээд сургуулийг дагуулж холбогдох яам агентлагийг хөдөө байлгана”. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр иймэрхий юм.

 МУБИС-ийг Ховд аймаг рүү нүүлгэе гэвэл  тэнд нь Боловсролын яамыг нүүлгэн шилжүүлнэ.

ШУТИС -ийг Орхон аймаг рүү нүүлгэж тэнд нь Уул уурхайн яамыг байлгана.

ХААИС-ийг Сэлэнгэ аймаг рүү нүүлгэж  тэнд нь ХАА-н яамыг суулгана.

Эрүүл мэндийн их сургуулийг халуун бүлээн рашаан, сувиллын нэг өлгий болох  Архангай аймаг рүү нүүлгэж тэнд нь Эрүүл мэндийн яамыг байлгана.

Батлан хамгааллын их сургуулийг бөх тэх ихтэй Увс аймаг рүү нүүлгэж тэнд нь Батлан хамгаалах яамыг байлгана.

Соёл урлагийн их сургуулийг дуур хуурийн өлгий гэх Дундговь аймаг рүү нүүлгэж тэнд Соёлын яамыг байлгана. Гэхдээ Дуурийн театрын барилгыг хамт зөөж тэнд дахин барих хэрэгтэй юм.

Энэ мэтээр байгаа их сургуулийг дагуулж байгаа яам, агентлагийг нүүлгэх юм. 

Ингэхэд гэвч зарим аймагт их сургууль оногдохгүй тул яаж хийж байгаад шинэ их сургуулийг олж түүнд мөн шинээр шинэ яам, агентлагийг шинээр байгуулж байлгах юм.

Жишээ нь, Аялал жуулчлалын их сургуулийг шинээр байгуулж, түүнийг 500 мянган аялагч хүлээн авах ирээдүйн дэлхийн аялал жуулчлалын төв болох андын нөхөрлөлийн хөшөө орчим нүүлгэж тэнд нь аялал жуулчлалын яамыг байгуулж байлгах юм.  Гэхдээ Чингисийн музейг буулгаж тэнд нүүлгэн дахин барих нь зөв.

Аан, тийм. Сүм хийдүүд нь өнгөрсөн үеийн их дээд сургууль мэт шинжтэй байсныг хүндэтгэж, гэгээрлийн мөр дагаж байгаа гэх дүртэй энэ олон шашин, сүм, хийдүүдийг гэгээрлийн өлгий болсон Завхан аймагт нүүлгэх ононо. Тэнд тэд ходоодон замаар орхиж, гэгээрлийн мөрөө олоход гэгээнтний хөшөө хэрэг болж мэднэ.

Ийнхүү УБ  хотоос нийтээр нь ийнхүү нүүлгэхэд УБ хотын замын түгжрэл мэдээж арилна. Гэхдээ УБ хоттойгоо хамт арилах юм.

 Ингэхэд дарга ёстой, даргаа өрөвддөг бидэнд нэг ийм асуулт гарч ирж байгаа даа. Төрийн яам агентлагийг ийнхүү хөдөө орон нутагт нүүлгэн суурьшуулснаар хөөрхий ЕС танхимаа яам удирдах юм болоо гэж үү! Тэр амархан. Цахим шийдэл, цахим шилжилт.

За, тэгвэл, байнгын ажиллагаатай их хурал маань яаж ажиллах юм бол оо, өрөвдөөд байна аа гэж үү бас. Тэр амархаан, нүүлгэж шилжүүлсэн яам, агентлагийн дарга, сайд нь тэр нутгаас сонгогдсон их хурлын гишүүд байх тул үүнд санаа зовох хэрэггүй. Хэрэг гаргавал бас цахим шийдэл, цахим шилжилт.

Тэгвэл УБ яах болж байна гэж үү!  УБ түгжрэлгүй болсон байна гэхдээ  сөнөсөн мэт хот болно. Аан, тийм, тэнд гурав бүлэг хүн байна. Тэтгэврийнхэн, малчид, цагаачид. 

Тэгэхээр нээрээ ЕС-д маань цоо шинээр хариуцах нэг хоёр асуудал гараад ирэх юм байна. Тэр нь тэтгэврийнхэн болон малчдад халамж тараах. Бас тэгээд түгжрэлтэй байсан УБ хотыг өр зээлээ саналгалзан байж цагаачдын дүүрэг болгон дахин бүтэцлэх, мөн тэнд, магадгүй, Чингисийн талбайн төв цэг дээр Монголын эмэгтэйчүүдийн яам байгуулах. Энэ мэтээр цоо шинэ асуудал түгжрэлгүй, цагаачдын шинэ УБ-т үүсэх л юм аа даа!

 

Ц.Лувсандорж

2020 оны 10 дугаар сарын 27-ны өдөр

Тэтгэврийнхэн хийгээд малчид боловсролд анхаараад өгөөч, гуйж байна!

 

Тэтгэврийнхэн хийгээд малчид боловсролд анхаараад өгөөч, гуйж байна!

 

 

Бизнес болсон 22 хичээлээ одоо больчих.

Алагчлал, ялгаварлалыг одоо зогсоочих.

Сонгуулийн дүнд санал нь нөлөөлллийн ач холбогдол байдаггүй сэхээтэн хэд, багш бид ингэж 30 жил хэлэв.

Үүнийхээ төлөө багш бид нар хүрч болох бүх газар нь бүх хэлбэрээр хэлж үзэв. Амжилт олдоггүй юм. Нэмэргүй.

Зөвхөн бага ангийнх төдийгүй бүх ангийн хүүхэд томчуудын лобби бизнес болсон 22 хичээлээр 12 жил бөмбөгдүүлж олон жил явлаа даа. Тэд бүгд л эцэстээ тун их залхачихсан байдаг юм даа.

22 хичээлээр нүдүүлнэ. Тэгээд 22 багштай учраа олох гэж үзнэ. Эцэстээ, сурсан зүйл байхгүй. Баахан шалгуулна, муу авна. "Чи" гэж бүх хүнээр чичлүүлнэ...Баахан төлбөртэй давтлагад явна....Ядарна. Залхана.

Энэ бүхний дүнд нь улсаараа бүх хичээлээр олон жил муу сурцгааж байна. Дэлхий доог ч их болцгоож байна даа.

Боловсролын салбар, хичээл, сургалтад алагчлал, ялгаварлал энэ улсад дэлхийг бүүр алмайруулмаар ихээр илээр газар авсан байдаг юм. Бөлтөгнүүлээд л....Ялгаад л.... Түүгээр бүүр чимээд л...

Эзэд нь их хуралд байдаг ерөнхий боловсролын хувийн сургууль монгол төрийн хамгаалалтанд байдаг онцгой бизнес болохоор тэд хүүхдийн сурах хүслээр мөнгө хүүлдэг мөнгөхүүлэгч болж ид цэцэглэж байна, энэ улсад. Янзтай. Цамхагжаад л...

Энэ мэтээр боловсролын дампуурлыг хэлбэл цаас ч, цаг ч хайран байдаг юм.

Бид боловсролоо одоо өөрчил л дөө гэж 30 жил хэлсээн. Боловсролын сайд ЕС-ыг олон ч удаа мэтгэлзээнд дуудсаан. Өөрчлөгдсөн юм огт байдаггүй юм. Яагаад!

Үнэн өөрчлөгдөх гэж оролдсон сайд, ЕС-ыг эзэд нь "тэднийг огцор" гээд огцруулчихдаг юм. Тэгэхээр тэд хөөрхий хий л гараар хөдлөн хөөрөхөөс өөр яах вэ дээ. Хол явж чаддаггүй юм чинь.

Харин үүнийг одоо бодитой өөрчлөх ганц л онцгой арга байгаа нь ил болсон. Энэ нь ийм юм.

Эцэг эх, нэн ялангуяа, манай сонгууль бүрийг саналаараа шийдээд байгаа тэтгэврийн хөгшид, малчид "Томчуудын бизнес болсон 22 хичээлээр хүүхэд 12 жил нүдүүлж эцэст нь сурсан зүйл ч үгүй, бас сурах хийгээд ажиллахаас бүүр залхачихсан бүхэл бүтэн үе төрөөд байна аа! Монгол ард Дамдины бор хүү Сүх алагчлал, ялгаварлалд дор байна аа! Үүнийгээ одоо боль" гээд хэлээд эхэлбэл боловсролын дампуурал тун удахгүй цэглэгдэнэ. Ирэх сонгуулиар тэр тэглэгдэнэ. Харин өөрөөр тэр амархан өөрчлөгдөхгүй. Энэ нь манай улсын онцлог юм.

Тэгэхээр тэтгэврийн хөгшид, малчид Та бүхэн ганц удаа боловсролд нэг анхаараад өгөөч! Тэгээд хэлээд өгөөч!

Гуйж байна.

Ц.Лувсандорж

2020 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдөр

Бидний төрийг муухай харагдуулагчид

 

Бидний төрийг муухай харагдуулагчид

 

Манай төрийн томчуудаас яамдын мэргэжилтэн хүртэл жинхэнэ төрийн алба хаагчид юм. Энд тэднийг ярина. 

 

Тэд өдрийн хоолоо, унааны мөнгөө татвар төлөгчдөөр даалгадаг.

 

Тэд амьдрах гэр орноо бас л тэднээр авахуулдаг, хангуулдаг.

 

Тэд хүүхдээ их сургуульд сургах зардлыг сургалтын төрийн сангаас төлүүлдэг.

 

Тэд тэтгэвэртэй гарахдаа 36 сарын цалинтай тэнцэх тэтгэмж, одоогоор нэг насаараа төрд байсан гэх этгээдийн жишгээр бол 50 сая төгрөг авдаг. 

 

Гэсэн атлаа тэд гэх энэ төрийн ийм албан хаагчдын ажлынх дүнгээр улс нь гадаадад 30 тэрбумын долларын өртэй, монгол хүн бүр 30 сая төгрөгийн өртэй болчихсон байдаг. Мөн хачин ажиллаж л дээ, тэд. Гомдмоор байгаа биз.

 

Гэсэн атлаа улс төрөөс өөр ажил хийж огт харагдаагүй, танигдаагүй улс төрч, дарга нар нь гэгчид дансандаа тэрбум тэрбум хадгаламжтай, их наяд их наяд хөрөнгөтэй болчихсон байдаг. Мөн хачин байгаа биз, тэд. Гайхмаар байгаа биз.

 

Манай улсын төр, түүний алба хаагчид нэг л биш ээ!

 

Манай төрийн албан хаагчид бидний төрийг их л муухай харагдуулж байна. Одоо болчих. Больчих.

 

Ц.Лувсандорж 

 

2020 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр

Цэрэг боол биш

 

Цэрэг боол биш

 

Манайхан одоо “Цэрэг дансандаа 8-11 сая төгрөгтэй халагдаж байна. Гайхамшиг” гэж ид хөөрч хийрхэж байна. Гэвч би “Цэрэг боол биш” хэлж байна.

 

Цэрэг гэдэг нэрээр төмөр зам тавихад зүтгэсэн цэрэг гэгчид үнэндээ хөдөлмөрийн мөлжлөг дор нэг жил болсон байна. Тооцоод үзье. Тоо худлаа хэлдэггүй юм.

 

Нэг жилд 12 сар, нэг сард 30 хоног, өдөр дор хаяж 8 цаг ажилладаг, хөлслөгддөг гэвэл цэрэг гэгч тэр төмөр замчин нэг жилийн хугацаанд дор хаяж 2880 цаг ажилласан байна. Цэрэг төмөр замчин халагдахтай дундажаар 8-11 сая төгрөгийг дансандаа авсан гэвэл тэрээр цагт дундаж 0,99-1,36 доллароор хөлслөгддөг байх нээ. Энэ мөлжлөг биш үү! Бод доо!

 

Цэрэг нэрээр, “мэдлээ, гүйцэтгэе” гэсэн хандлагаар хүний нэг цагийн хөдөлмөрийг ийнхүү хөлсөлж байгааг соёлт дэлхийд дуулгаад энэ нь хөдөлмөрийн мөлжлөг мөн эсэхийг лавлаад асуучих улс төрчөөгүй байгууллага энэ улсад одоо байна уу?

 

Хүний хөдөлмөрийг л бодитой цэнэлүүлэхийн төлөө байдаг Үнэнч ҮЭ-үүд энэ нийгэм одоо байна уу?

 

Хүний эрх гэж 30 жил хөөрцөглөсөн нөгөө айхтар хүний эрхээр овоглосон байгууллагад энэ улсад амьд уу?

 

Цэрэг гэдэг ажилчин биш, төмөр замчин бүүрч биш гэдгийг хэлээд “цэрэг боол биш” гэдгийг сургаж “цэрэг эх орноо цахим зуунд хэрхэн хамгаалах, түүнд тэрээр алба хааж байхдаа хэрхэн суралцах ёстой” талаар номноод өгөх генералиуд, цэрэг судлаачид энэ улсад мөн байна уу?

 

Угтаа бол цэрэг мэргэжлийн байх ёстой болжээ. Тэр цахилах ёстой болж байна. Дрон хийхэд нэг хэсэг нь суралцмаар бол нөгөө хэсэг цахим тулалдаанд бэлдмээр юм шиг. Гуравдах хэсэг вирусын тулалдааныг сөрмөөр байх шиг. Махан цэрэг буу бариад бие биеэ шүржиж байдаг он цаг түүх болж үлдэж байна.

 

Энэ нь дурын нэг дундаж, дурын нэг малчинг цэрэг болгох огт хэрэггүй гэсэн үг шүү дээ.

 

Цэрэг боол биш. Цэрэг цахим зуунд боолоос их том юм.

 

Ц.Лувсандорж

 

2020 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр

Албандаа жижигдсэн томчууд

 

Албандаа жижигдсэн томчууд

 

Манай томчууд ядаж л дипломат ёсонд жаахан ч гэсэн суралцмаар юм даа. Нэг л ядмаг, ядруухан харагдаад байна. Мөргөж ч байх, залбирч ч байх шиг. Юу болж байна, та нар маань. Аан!

Том албаны жижиг томууд маань ядаж л диплом тайзнаа мэндчилэх аргаа хүртэл эхлээд мэдчих хэрэгтэй юм. 

 

Товчхондоо зөвлөвөл, тэнд илүү үйлдэл хэрэггүй байдаг. Сэтгэл хөдлөлийг илүүдүүлж гаргах хэрэггүй. Чадвал онож гаргана. Эсвэл бүү гарга. Тэнэг байж үл болно. Тэгэхэд их ухаан, сургамж, чадвар, дадлага хэрэгтэй байдаг.

 

Ер нь тэгээд манай томчууд энэ талаар Хойд Солонгосын Ерөнхийлөгч залуугаас жаахан ч гэсэн суралцвал яасан юм дээ. Суралцмаар зүйл түүнд байна. 

 

Трамптай тэр хэрхэн зэрэгцэж байсныг хар даа. Төрийн хоёр том хүн, хоёр улсын хоёр ерөнхийлөгч эн тэнцүүхэн харагдахын тулд биеийн хэлээр тэд дэлхийтэй яаж ярьж байгаагаа сайн шинж. Ойлгохгүй бол дахин дахин хар, шинж, суралц. Дадлагажих. 

 

Дипломат тайз гэдэг спортын дэвжээ биш. Шоуных бас биш.

 

Иймд тэнд илүү үйлдэл хэрэггүй байдаг. Ядаж л зүгээр л жамаа дагахад л замаа олсон байхыг эрхэмлэ.

 

Ерөнхийлөгч нь улсын ерөнхийлөгч шигээ бай. ЕС нь ЕС шигээ л бай.

 

Жижиг, том улс гэж энэ дэлхийд одоо байхгүй. Харин жижигхэн боддог, том сэтгэдэг хүн, улс төрч л гэж бол бий. 

 

Манай томууд иймд ядаж л дипломат ёсонд жаахан ч гэсэн суралцмаар байх шиг. Тэр ёс уг нь тун энгийн ийм юм. Илүү үйлдэлгүй бай. 

 

Энэ энгийн ёсонд суралцаж чадахгүй, бас тийм байж чадмааргүй бол тэгэж сурах хүртлээ албаа өгчих хэрэгтэй юм. Учир нь сайхан том албыг муухай жижигхэн харагдуулж үл болно. 

 

Яахав, түүнд суралцахчихаад л буцаад эх орон, шударга ёс, монгол ялна гэх мэт хэлээд зээлээ тэглээд хүрээд ирэх бол манайд тийм хэцүү биш ш дээ. Тийм ээ! 

 

Суралцах бол харин амаргүй. Цаг орно, хичээл зүтгэл, хөлс урсана. 

 

Ер нь томчууд том албандаа жижигдэх биш харин тэр том алба тань түүнд жижигдэхээр өөрсдийгөө сайн бэлд. Сайн бэлтгэ.

Ц.Лувсандорж

2020 оны 9 дүгээр сарын 18-ны өдөр

Гуйранч улс

 

Гуйранч улс 

 

Энэ дэлхийн ядуугийн туйл болсон Энэтхэг улсаас тэрбум долларын буцалтгүй тусламжийг баян Монголын засаг төр авч энэ дэлхийн эрүүл хүн бүрийг эргүү юм шиг болгож байсан нь саяхан. Энэтхэгийн тээр олон үгээгүй ядуучууд хүртэл "Баян Монголд ингэж туслахаасаа ядуу бидэндээ тусла, огцор" гэж хүртэл Ерөнхий сайдыгаа шүүмжилж байсан гээч. Гэтэл бид энэ улсаас ийм тусламжийг авсандаа санаа ерөөсөө зовдоггүй, ичдэг ч үгүй гуйсаар л явах. Гуйранчаараа л байх.

 

Хүний зовлон бэрхшээлийн дэлхийн туйл болсон Хятад улсаас манай улс 700  сая юаны буцалтгүй тусламжийг одоо бас л авч баян Монгол дэлхийг мөн л дахин алмааруулж, "Баян монгол гэх энэ улс яасан ч ядуу, залхуу, гуйлгач, гуйранч улс вэ дээ" гэж хэлүүлэн тэднийг бас ангайлгав, гасалгав.

 

Энэ улсын эрх баригчид гэх этгээдүүд өнгөрсөн 30 жилд баялаг бүтээх ганц ч том үйлдвэр барьсангүй. Харин гуйлгач сэтгэлгээ, гуйранч авираараа дэлхийгээс тусламж гуйж, өр зээл тавьсаар л. Нэмсээр л. Гуйранчилсаар л.

 

Дүнд нь гуйранч эрх баригчид нь өнөөдөр энгийн монгол хүн бүрийг 30 сая төгрөгийн өрөнд оруулсан байх. Улсаа ч их дорд болгож авсан байх.Гуйранч болгосон байх. Гуйранчлалыг хаа сайгүй амиллуулсан байх. 

 

Гуйлгач авир, гуйранч сэтгэлгээтэй биднийг дэлхий нийт ажиад "Алтан дээр суусан гуйранчид" гэж шогжрон, гаслан шоолсоор л. Яасан ч гуйранч улс вэ дээ гэсээр! 

 

"Ажил хий л дээ. Бага найрла л даа. Баялаг бүтээ л дээ. Мал хариулах, найрлахаас өөр ажлыг сайхан хийж сур л даа" гэж тэд бидэнд элдвээр л шивнээд, хэлээд, сануулаад заагаад байх шиг...

Гуйлгач авир, гуйранч сэтгэлгээгээр улс хөтөлнө гэдэг их хорлонтой. Яагаад? Учир нь тэд улсаа гуйранч болгодог. 

 

Бусдаас гуйлга гуйсныгаа улсаа удирдаж байна гэвэл их андуурал болно. Энэ улсад гуйлгач, гуйранч сэтгэлгээтэй удирдагч биш, бас гуйлгачид биш, харин жинхэнэ ухаалаг, бүтээлч удирдагчид их хэрэгтэй. 

 

Гуйранч сэтгэлгээтэн улсыг удирдаж чаддаггүй. Гуйранч сэтгэлгээтэй улс ч урагшилдаггүй. Хөгждөггүй. Харин гуйранч хэвээрээ л урууддаг.

 

Гуйранч улсын иргэд бид эхлээд иймд гуйлгач сэтгэлгээ, гуйранч авираасаа салья. Гуйранч этгээдээс бас хол байя. 

 

Гагцхүү харин гуйхад биш, гуйранчилахад ч бүүр ч, харин өөрсдөө бүтээхэд нийтээрээ суралцья. Багаасаа суралцья.

 

Эс болбоос гуйранчилалтай хамт үеэс үед үлдэнэ, бас одно. 

 

Ц.Лувсандорж

2020 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр

“ҮНДЭСНИЙ БОЛОВСРОЛЫН ХӨТӨЛБӨРИЙГ САЙЖРУУЛАХ НЬ” ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГТ ХЭЛСЭН ҮГ

“ҮНДЭСНИЙ БОЛОВСРОЛЫН ХӨТӨЛБӨРИЙГ САЙЖРУУЛАХ НЬ” ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГТ ХЭЛСЭН ҮГ

 

Kембрижийн хөтөлбөрөөр хичээл, сургалт явуулдаг түм гаруй сургууль, 160 гаруй улс орон дэлхийд бий. Харин Kембрижийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд төр нь оролцдог улс дэлхийд ганц л байна. Тэр нь Монгол улс, манай улс юм.

 

Kембрижийн хөтөлбөрийн эсрэг, тодруулж хэлбэл, төрийн оролцоотойгоор Kембрижийн хөтөлбөрийг үндэсний түвшинд уралдуулж хэрэгжүүлж байгаа манай төр засгийн энэхүү хандлага, түүний авилгажсан мэт авирын эсрэг би 10 гаруй жил компанит үйлс өрнүүллээ.

 

Монгол төрийн оролцоотойгоор Kембрижийн хөтөлбөрийг үндэсний мэт үнэтэй, цэнэтэй болгох гэсэн энэхүү лобби бодлогын эсрэг өрнүүлсэн энэхүү компанит үйлсэд их ч цаг зарлаа. Боловсролын сайд бүрийг энэ талаар мэтгэлзээнд урилаа. Энэ асуудалд нийтийг татан оролцуулахад чиглэсэн цөөнгүй тооны нийтлэл ч бичлээ.

 

Боловсролыг Kембрижчилэх ухралт мөн, харин урвалт уу? “Боловсрол соён гэгээрүүлэх их хүч чадалтай ч үндэстнийг ч үгүй болгож чадах чөтгөрийн мэт хорлонтой”. Тэр нийтлэл ийнхүү эхэлдэг. Энэ мэтээр “Бодлогын хулгай, хулгайн хөтөлбөр”, “Хоёр Монголын эсрэг хэлний хоёр түрэмгийлэл” гэх зэрэг олон арван нийтлэл, бичвэрийг монгол төрийн оролцоотойгоор Монголын боловсролыг Kембрижчилэх хорон үйлийн эсрэг зориулжээ.

 

Харамсалтай нь, Монгол улсад Kембрижийн хөтөлбөр одоо албажиж авсан байна. Энэ нь институтчилагдсан гэсэн үг. Тэр одоо эрх зүйн үндэс нь болсон хуулийн заалттай; Их хуралд “Түүнийг хэрэгжүүлэх нь туйлын зөв” гэдгийг магтан дуулдаг лобби бүлэгтэй; “Түүнийг дэмжиж өргөжүүлнэ” гэсэн хөтөлбөр бүхий эрх баригч намтай; уралдаж хэрэгжүүлэхийг хүсэгч төрийн болон хувийн өмчийн сүрэг сургуультай болжээ.

 

Үүнийг Та нар одоо тэгээд яах юм!

 

Kембрижийн хөтөлбөрийг монгол төрийн оролцоотойгоор бодлого болгон ийнхүү хэрэгжүүлснээр энэ улсад боловсролын хоёр тогтолцоо бий болсон юм. Нэг улс хоёр тогтолцоо гэсэн үг.

 

Нэг улсыг боловсролын хоёр тогтолцоотой болгож байгаа Kембрижийн хөтөлбөр гэгч лобби тань нэгдмэл нэг энэ улсыг хоёр улс ч болгож мэднэ. Монгол ардын улс. Монгол ноёдын улс.

 

Нэгдмэл нэг улсыг сарнисан хоёр улс ч болгож мэт хорлонтой боловсролыг Kембрижчилэх энэхүү хорон лобби бодлогын тань цаана үнэндээ амин ашиг сонирхол нэг улс төр, бизнесийн бүлэглэл бий.

 

Kембрижийн хөтөлбөрийн эсрэг компанит үйлс өрнүүлэгч Ц.Лувсандорж

 

2020 оны 9 дүгээр сарын 5-ны өдөр

Төрийн ордон