Ичих мэдрэмж гэж та нарт байна уу?

Ичих мэдрэмж гэж та нарт байна уу?

Хөөрхий дээ, манайхны байж байгаа нь царай нэг ийм. Сургалтын хөтөлбөр боловсруулах аргачлалаа ч бас л гадны хүнээр заалгаж байдаг, яачихсан тархинууд вэ, та нар!

Наад Япончууд тань АХБ нэрээр мөнгийг тань саахаас өөр юу хэлж өгөх вэ дээ, тэр тусмаа сургалтын хөтөлбөр боловсруулах аргачлалаар.

Дэлхийн багш бүр, тэр тусмаа дунд сургуулийн багш бүр сургалтын хөтөлбөр боловсруулах онолын үндэс, арга зүй, аргачлалын олон хувилбарыг мэддэг юм шүү дээ. Манай нөгөө ядуучууд ч бас ялгаагүй гадарлаж л байгаа. Их сургуулийн бакалаврын сургалтын бүхэл бүтэн курс хичээлийг нөгөө муу ядуучууд тань үздэг юм шүү дээ, намчид ном биш харин нам гэж шогжиж байх зуур тань.

Ном биш нам гэж шогжиж явах хооронд нөгөө муу ядуучууд тань сургалтын хөтөлбөр боловсруулах аргачлал бүү хэл их зүйлийг чаддаг, мэддэг болчихсон яваа шүү.

Бас ичих гэж нэг юм энэ салбарт байх ёстой. Бас улсынхаа багш нар, мэргэжилтэн, эрдэмтэн судлаачдыг ингэж муухай харагдуулах хэрэг юу байна аа! Монголоо гоё л доо, та нар!.

Яадаг муу тархинууд вэ, та нар! Сургалтын хөтөлбөрийг боловсронгуй болгох аргачлалаа мэддэггүй юм бол тэр албанд та нар юу хийж ирдэг байна аа!

Япончуудаас өр тавьж өндөр үнээр сургалтын хөтөлбөр боловсронгуй болгох аргачлал заалгаж байхын оронд ах дээр ирээд нэг хоёр зүйлийг хэлүүлж авбал яасийм дээ!

Дэлхийгээс эргүүтлээ эрснээ дэргэдээс л олддог юм.

Үүнийг өдөр бүр санаж бай.

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр\

 

 

https://www.facebook.com/jicaprocessmongolia/photos/pcb.345354542891892/345353229558690/?type=3&theater

Орчлонд хүүхэд од болгох гэж ирдэггүй

Орчлонд хүүхэд од болгох гэж ирдэггүй

Энэ цагийн монголчууд бид нэг зүйлийг тун их анхаарах хэрэгтэй болсон байгаа юм. Энэ нь жам ёсоор амь зуух, орших, одох. Ингэх нь ийм л хэмнэлтэй явна гэсэн үг л дээ.

Хүүхэд эхлээд жаахан суралцана. Дараа нь хүнд тусдаа ямар нэгэн зүйл хийж сурна. Хөдөлмөрлөнө. Хөдөлмөрлөж хөлс урсгаж амьдрах нь хүний амьдралын жам ёс юм.
Хөлсгүйгээр, хөдөлмөрлөхгүйгээр амжилт гэнэт бууж ирэхгүй. Байвал их эрсдэлтэй. Тэгэхээр ингэж сурч хөдөлмөрлөж байх зуурт нь тэдэнд ухаарал ирнэ. Тэгэхэд тэд маань 30 дөхсөн байх.

Тэгээд л айл болох гэж, үр хүүхдээ өсгөх гэж бужигнаж түжигнэж байтал 40 гарна. Ухаарал дээр нь өнгө зүс гандаж гундана. Бас нэг өөр мэдрэмж эргэнэ.

Орших, одохыг эргэцүүлж эхэлнэ. Тэгэж байтал өөрсдийнх нь үр хүүхэд өсөж тэд нь өөрийнх нь туйлсанг л туулах гэж явааг хараад тэднийгээ өрөвдөж, тэднийгээ чадахаараа л түшихийг хичээнэ. Тэдэндээ санаа зовно.

Ингэж байтал 50 гарна. Тэр үед юм бүхэн зөөлөн, уяхан болно.

Үрсээ ийм л хэмнэлтэй замаар замнах жам ёсыг тэдэнд өнөөгийн монголчууд бид их зааж сургах, хөтөлж чиглүүлэх хэрэгтэй байна даа.

Нэг л их од болох, од болгох гэж яарсан, сандарсан улс байх юм. Аливаа зүйл жам ёсоороо байвал эцэстээ төв, зөв байх. Жамаас гажсан бүхэн их эрсдлийг дагуулж байдаг.

Дэлхийн тэр нялх попууд, одуудын амьдрал мөн ч харамсалтай, эрсдэлтэй өнгөрч байгааг сонсож л, ажиглаж л байгаа биз дээ.

Нас насандаа зарах биологи, хэмнэл, орчил, эрчим гэж бий. Түүнийгээ л дагах. Орчлонд хүүхэд од болох гэж ирдэггүй юм.

Манай улсын энэ олон ТВ-үүд хүүхэд мисс, хүүхэд дуучин, хүүхэд модел, хүүхэд од, хүүхэд загвар өмсөгч гэх зэргээр тэднийгээ жамаас гаргаж буруу зам луу хөтөлж мэдэх маш олон эвгүй хөтөлбөр, уралдаант тэмцээнийг зохион хэрэгжүүлж ирсэн. Монгол маань дан ганц уралдаан, тэмцээний улс биш шүү дээ. Иймд хүүхэд залуусынхаа гүйцэж амжаагүй ухаан, ургаж амжаагүй биеийг гамна, хайрла. Тэднийг од болгох гэж үү яар л даа. Мөнгө, ашгийг хүүхэд, залуус, бусдыг хохироохгүйгээр ол л доо. Хүүхэд, залуусаа жам ёсон зам дээр нь үлдээ л дээ.

Мөн манай улсын боловсрол нөгөө олон олимпиад, уралдаан тэмцээнээр хүүхдийг мөн ч их хохироож, зовоож байна даа. Тэднийгээ сурах баясал болох тэр зам дээр нь байлга л даа.
Хүүхэд залуусдаа бид яарч од болохыг биш харин яаж орших, хөлсөөр хэрхэн аятайхан хөдөлмөрлөж амьдрахыг л заая, сургая, үлгэрлэе, хүмүүс минь!

Хүн болж ирнэ гэдэг ховорхон тохиол. Энэ ховор заяагаа зөв үйлээр тэтгэж оршин, одож чадвал тэр энэ насны утга учир мөн. Ингэж чадваас тэр ёстой жинхэнэ ашиг, жинхэнэ ялалт, жинхэнэ од мөн.

Хүүхэд, залуусаа иймд нийгэм ч нь, бизнесийнхэн нь ч, ТВ-үүд нь ч, энэ олон хувийн хийгээд улсын сургуулиуд нь ч хайрла, гамна. Хамгаал. Бид бүгд хүүхэд байсан. Бас залуу явсан.Тэгэж эргэцүүлж тэднийг хайрла.

Орчлонд хүүхэд од болох гэж ирдэггүй.

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 29-ний өдөр

Багш нарт өөрт нь их буруу бий

Багш нарт өөрт нь их буруу бий

Нэг нь нэгдээд тэмцэх гэхээр нөгөө нь долдойддог. Ид ажиллаж байгаа нь ажлын хөлсөө нэмэгдүүлье гэж тэмцэхээр энгэрээ эрээнтүүлсэн ахмад нь болохоор "амьдрал мөн ч их сайхан байна аа, сайд аа" гээд сургалтын төвөө ажиллуулаад, медаль горьдоод л явж байдаг. Сайд нь болохоор " Та нарын голж байгаа үнэ цэнэгүй багшийн тэр ажлыг тань ажилгүйчүүдээр хийлгэчихнэ" гэдгийг харуулж хаа хамаагүй ажилгүйчүүдээр хурал хийлгэж сүрчигнүүлчихээд өөрөө болохоор хээв нэг "зах зээл дээр хангалттай багш нар ажилгүй байна" гээд муугаараа сайрхаж явдаг. Ингэж салбарын хөгжилд саад болж байх зууртаа тэр бас л хөөрхий хийрхлийн золиос болсон хөөрхий хөгшдийг хөөрөгдөж ордонд цуглуулж "сайн шавь" гэж тэр нь хэлэхээр сүрэг ахмад нь "сайн багшаас" гэж гурвантаа хашгируулна, хошгоруулна. Тэд ингэж хашгирч, хошгорч байх зууртаа амиа алдаж мэдэхээр ч харагдах.

Залуу багш гэх нь хөөрхий багш бэлтгэдэг 50 их сургуулиудын мөнгөхүүлэлтийн золиос болж явсаар учраа ч олоогүй, сурсан ч юмгүй байсан болохоор хэрчим талхны төлөө хөлсөө урсаж "цаас" гэж цаашаа харж гундан, "шалгалт" гэж нааш эргэж урвайн унтах ч завгүй хэсэгтээ шогждог юм. Эцэстээ тэд ажиллаж ядуурдаг, ядуурч ажилладаг энэ цагийн энэ золиос энэ ажлаа орхидог.

За яахав, дөнгүүр хэсэг нь боловсрол, улс, багш мэргэжлээ бодоод багш нартаа туслах, багш мэргэжлээ аврах, ер нь болохгүй болчихсон боловсролын өөд татахад туслах ганц хуулин арга хэрэгсэл болох багшийн үнэн ҮЭ-г санаачлаад байгуулаад өгөхөөр замаас нь том эрх ашгаас жижиг олз хайгч шүүрч аваад намчирхалын хэрэгсэл, намын хүүхэлдэй болгон өөрсдөө харин татварын мөнгөөр амар амь зуух гэж оролддог.

Ихэнхи багш нар одоо хичээлээ ч заахаа байсан. Тэд цаас бэлтгэнэ, шалгалтанд бэлдэнэ. Ер нь, тэд заах зүйлээ заах аргатай нь хамт мэддэг ч юм уу, мэдэрдэг ч юм уу, бүү мэд. Хүүхэд мэдлэгээ өөрөө бүтээнэ гэдгийг тэд харин гуйвуулж хийх зүйлээ гэрийн даалгавар, шалгалт хоёр л болгосон байх (Боловсролын алтан үеийн сүүлчийн ганц нэг багшийг энд үл тооцно).

Энэ бүхэнд хүүхэд, боловсрол хоёр л үнэн их хохирч байна. Багш нар яахав дээ. Болохгүй бол үнэ цэнэгүй болсон тэр ажилшуу зүйлээ орхиод л Солонгос явж харлан хар амиа бодон хар аргаар амьдарна. Ер нь тэгэж л байна. Энэ цагийн гурван үеийн энэ багш нарт ийм л их буруу бий. Тос дотроосоо өтдөг гэдэг.

Багш нар энэ байдлаараа бол энэ улсад өөрөөрөө өндийж нэг цагийн ажлын хөлсөө бодитой үнэлүүлж хэзээ ч чадахгүй. Тэд хөдөлмөрийн мөлжлөгөөс бүр ч салж чадахгүй. Багш нарын намчирхал, талцал, доройтол, дордолтыг арилгах нь манай улсын энэ их өтгөн манан замхарч алга болохтой л адил хэцүү, урт зам юм. ҮЭ -ийн үнэ цэнийг үнэн ухаарсанг нь тэднээс олж сонгох, бүтээж байгуулах нь бас л тэр мананг арилгахтай л адил цаг хүч зүтгэл зарах юм. Тэгэхээр хүүхэд, боловсролыг энэ манан, багш, боловсролын дампуурлын золиосоос салгах хамгийн хурдан ганц арга л одоо үлдсэн байна.

Энэ нь их хуралд одоогийн энэ байдлыг биеэрээ туулж уйлж, тууштай туулж яваа, хамгийн гол нь, ажилтай бодит багш нараас ядаж нэгийг их хуралд хүргэх явдал юм. Энэ бол амаргүй ээ!.

Яагаад гээч! Тийм багш одоогийн багш нарын армиас бараг олдохгүй.

Яагаад гээч! Тэдний сэтгэлгээ нь тэнд хүргэхгүй. Тэд их хуралд дандаа л мөнгөн хүн компаний захирлууд суудаг юм байна гээд бүүүүр итгэчихсэн явдаг юм.

Их хуралд очиход их мөнгө хэрэггүй, багш нар аа! Их хуралд хүрэхэд харин их бодлого л хэрэгтэй. Иймд их хуралд ойрын мөнгөн ашиг л нэгд байх нь үнэн зорилго болдог компаний захирал мөнгөн хүнээс илүүтэйгээр уг нь алс хэтийг алсаар нь хардаг, үнэнийг хайхыг эрхэм зүйл, үнэ цэнээ болгодог номон хүн багш нар л их зохино.

Тэгэхээр, багш нараа, өндийж босоод өөрийгөө нэг шинж. Давуу тэр талаа бодитой олж хар. Тэгээд их хуралд сэхээтэн, багшийн төлөөлөл болж очих нь энэ багш нарын дунд л бий гэж итгэ. Та ч байж болно. Тэр ч байж болно.

Их хуралд очиход их мөнгө хэрэггүй. Харин их боловсрол, их бодлого хэрэгтэй. Тэгэхээр тэр нь та л, тэр л, багш л, сэхээтэн л юм. Хар даа, энэ цагийн тэр Францыг.

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр

Хөдөлмөрийн мөлжлөг их аюултай

Хөдөлмөрийн мөлжлөг их аюултай

Хөдөлмөрийн мөлжлөг байгаа тэр улсад ажиллахыг л боолчлол гээд байгаа юм. Ийм хөдөлмөрийн мөлжлөг Азид лав хоёр улсад бий.

Нэг нь Хойд Солонгост байна. Дэлхий түүнийг илрүүлж байна.

Нөгөө нь Хүмүүнлэг, ардчилсан, Азийн шилдэг ардчилагч улс Монголд бий. Үүнийг харин нь хөөрхий ажиллаж ядуурч, ядуурч ажиллаж яваа багш нар бас илрүүлж байна.

Хөдөлмөрийн мөлжлөг нь хөрөнгөтнийг бол өөхлүүлдэг юм. Тэр хувийн сургуулиудыг хар л даа. Уг нь хөдөлмөрийн мөлжлөгггүй улсад төлбөр нь хийгдэх ажилдаа зарцуулагдана. Энэ бол эдийн засаг, санхүү, хөдөлмөр, төлбөрийн утга учир биз дээ. Гэтэл тэнд багш нар ядуурч туйлдан уйлж байхад хөрөнгөтөн харин дэргэд нь цамхаг хэд хэдээр босгож, хүүхэд нь эрүүл мэндээрээ хохирч байх.

Хөдөлмөрийн мөлжлөгтэй улсад ҮЭ бол байдаггүй. Байсан бол үхсэн байх. Учир нь, ҮЭ-ийн үүрэг бол ажил хаях биш, авилга авах биш, харин хөдөлмөрийн хүний ганц зардаг зүйл хөдөлмөрийг л бодиттой үнэлүүлэх, цэнүүлэх явдал юм. Манайд үнэн ҮЭ алга. ҮЭ гэхээр зүгээр суугаад мөнгө авна гэж ихэнхи нь ойлгодог. Тэгэж харж байдаг юм, одсон нь ч, одох нь ч.

ҮЭ-ийн соёлыг тээгчид ийм ойлголттой байгаа цагт манай Монгол хөдөлмөрийн мөлжлөгөөс амархан салахгүй
.
Залуус энэ улсад тэгэхээр ажил хийхгүй. Тэр нь ч бас аргагүй. Хийсэн хийгээгүй адил юм чинь. Тэд ядаж эрүүл мэнд, цагаа гамнах нь зөв л дөө. Бас халтвараа хийгээд халтвартаж явах нь илүү ашигтай, бас амар л даа.

Хөдөлмөрийн мөлжлөг эцэстээ хүнийг төдийгүй улсыг их сүйтгэдэг. Тэр ажлыг мэргэжлийн хийхийн оронд түүнийг нөгөө айхтар хар бор ухаан, бүдүүн тойм сэтгэлгээ, хээв нэг хээгүй авир, халтвардах, авилгадах, хийрхэх, хуулбарлах, хулгайлах гэх мэт дандаа нь л бүтэлгүйг нь урд нь гаргаж илүү болж амилуулж байдаг юм, яг л ажил хийгээгүй хөрөнгөтөнтэй, төрийн албанаас төрсөн сүрэг тэрбумтантай, үйлдвэрлэлгүй,ер нь яаж хөлжсөн нь тун их тодорхойгүй, далд баячууд гэх нэг хувьтай, зөвхөн компаний захирлууд, дуучин, бөхчин, шүлэгч л байдаг, төлөөлдөг их хурал, засагтай өнөөх манарсан 30 жилийнх шиг л.

Хөдөлмөрийн мөлжлөгөөс салгахын төлөө хөдөлмөр, хөлсөөрөө амьдрах нь үнэт зүйл нь байдаг бүх хүн бүр өндийж суугаад нэг эргэцүүлж их сайн бодох хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол үр сад тань аргагүйн эрхэнд үнэт зүйлээ өөрчилж өөдгүй болох, эсвэл, энэ улсаас өөрсдөө зайлж үнэт зүйл, үнэ цэнэтэйгээ үлдэж өөдтэй явах гэсэн хоёр зам л тэдэнд үлдсэн байх вий. Үнэт зүйлтэй нь дүрвэсэн улсад үнэ цэнэгүй л үлддэг. Тэр нь үнэндээ эзэнгүй болсон гэсэн үг л дээ.

Хөдөлмөрийн мөлжлөг ийм л аюултай.

Ц.Лувсандорж
2018 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдөр

Хичээл, сургалтын шинжлэх ухаанч үндэс хайчив аа, сайд аа?

Хичээл, сургалтын шинжлэх ухаанч үндэс хайчив аа, сайд аа?

Их сургуулийн хичээл 90 минут үргэлжилж 10 минутын завсарлагатай байхад ЕБС-ийн хичээл 80 минут үргэлжилж 5 минут завсарладаг болж.

Өдөр бүр хүүхэд 7 -9 цагийн хичээлийг ийм завсарлагаатайгаар үзсэн болж;

Өдөр бүр ийм тооны хичээлийн гэрийн даалгавар хийсэн болж,

Өдөр бүр хүүхэд ийм тооны хичээлээр шалгуулсан болж,

Өдөр бүр элдэв ийм бүдүүлэг үйлдлээр эрүүл мэнд, саруул оюун, тунгалаг сэтгэлээ бохирдуулж золиослогдсоор, эцэст нь, харин бүр дэлхийд бүү хэл дэргэд дэх монгол хүндээ үзүүлээд, уншуулаад, бүр тайлбарлаад ч ерөөсөө ойлгогдохгүй, баригдахгүй, хамгийн сайн нь гэхэд л "Би VIII түвшний тэнэг хүн л дээ" гэсэн маягийн баахан дугаар тээсэн баримт бичиг авахаар болж явна даа, хөөрхий хөөрсөн цагийн золиос энэ хэдэн хөөрхий хүүхэд.

Үүнийг одоо бид ер нь яана аа!

Нөгөө хичээл, сургалтын шинжлэх ухаанч үндэс хайчив аа!

Сүлжээний бизнесийн 22 хичээлийн хойгуур орчихсон уу?

Хүүхдээ хамгаална гэж байгаа биз дээ. Энэ хууль, амлалт хэвээрээ байгаа биз!

Хүүхдээ энэ сүг сүлжээний 22 хичээлийн аймаар сүйтгэл, аймаар дарамтаас тэгээд гаргахгүй юм уу, сайд аа!

Ингэж, хэрэв гаргахгүй, чадахгүй бол тэр сайд түүхэнд саад байсан гэж үлдэнэ.

Тийм түүхийг би лав их тод бичиж үлдээнэ. Яадаг юм.

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдөр

НЭГ ДОВНЫ ХОЁР

НЭГ ДОВНЫ МАНГАР, АНГАР ХОЁР

Дов гуайнх хэдэн бортой юмсанж. Тэдний нэгийг нь Мангар, нөгөөг нь Ангар гэх.  Тэр гуай үе үе халахаараа “Зүүн суганаас ургаж гарсан зүггүй энэ Мангар довоо зүүн жигүүрээр дэвшүүлнэ. Баруун суганаас үсэрч унасан дэггүй тэр Ангар довоо, харин, баруун жигүүрээр  дэвжүүлнэ ”  гээд л хаяа хаяа ханхалзан дэвж явдаг байсан аж. 

Ажиж суухад, гэтэл, яах аргагүй л  Мангар мангайн, Ангар ангайн торниод  томроод байж. Гэвч бусад борууд нь тэдний энэ мангайлт, ангайлтыг анзаарсан ч анзаараагүй дүр эсгэн, Дов гуайн хэлсэнд итгэн  борви бохис хийлгүй зүтгэж явах. Ингэж явах нь тэдэнд борчуудын  жам ч  юм шиг, зам ч юм шиг, зарц ч юм шиг, заяа ч юм  шиг л санагдах. 

Томорч мангайсан Мангар довоо овоо овоо болгоно гэж мангартана. Мангарын ингэж мангартах бүрд нь Ангар мангарт хүртэл чимх цэцэн байж болохыг бүр умартан  ангалзана. Энэ бүрт дов зүүн талаасаа овоо овоожих бус харин баруун талаасаа  их элэгдэж гүн жалгажина. 

Торниж ангайсан Ангар довоо бүр сүмбэр уул болгоно гэж ангалзана. Ангарын тэгэж ангалзах бүрд нь Мангар ангалзаа хүртэл чимэх чимэгтэй байж болохыг тас мартан мангартана. Тэр бүрд дов баруун талаас өндийж ургах бус харин зүүн талаас бүүр нурж бас л гүн жалгажина.  

Нэг довны Мангар, Ангар хоёр ингэж л ээлжлэн мангартан ангайж, ангалзан мангартсаар л. Дов ч жалгажсаар л. Борви бохис хийлгүй зүтгэсэн борчууд ч доройтсоор л. Дов гуайнх ч  бүүр  дордсоор л.  Дов гуай,  харин, үе үеэ  больж, харин, бүр өдөр бүр  ихээр халуурсаар л, том томоор ханхалзсаар, тэсэрч бүр үсэрч дэвсээр л. 

Дов ч  жалгажиж гүнзгийрсээр л. Дов гуайнх ч дордож ядуурсаар л. Нэг довны Мангар, Ангар хоёр, харин,   улам бүр улам улайрч үзэлцсээр л. 

Аяа мунхаг яасан гаслам. 

Ц.Лувсандорж 

2018 оны 10 дугаар 21-ний өдөр

Унших бичгээр уншиж урагшилцгаая

Унших бичгээр уншиж урагшилцгаая

Хэл бол харилцааны хэрэгсэл болохоос биш, харин өнөөхүүдийн монгол хэл шиг дүрэмжин хийрхээд сүлжээний бизнес болж байдаг зүйл биш юм.

Тээр цагт унших бичиг гэх нэг сайхан унших хичээл байдаг байлаа. Үнэндээ энэ унших дотор энэ цагийн нөгөө айхтар хорлол болсон 22 хичээлийн агуулга бүгд байсан юмдаг.

Тэр IELTS, TOEFL гэдгийн уншварын агуулга ч бидний тээр цагийн унших бичгийн агуулга шиг мэдмээр зүйл ихтэй, уншмаар, бодмоор бүтээгдсэн байх юм. Унших бичиг ийм л алсыг харсан, шинжлэх ухаанч, хэрэглээтэй, хүнийг бодсон шийдэл байж л дээ.

Ерөнхий боловсролын сургуулийн нөгөө 22 хичээлүүд болох монгол хэл, уран зохиол, хуучин бичиг, эрүүл мэнд, технологи, түүх, нийгэм, туршилттай байх ёстой авч огт туршилтгүй явдаг манай шинжлэх ухааны хичээл болох хими, физик, биологи, газар зүй, за тэгээд, ер нь математикаас бусдыг унших бичигт багтааж их хурлаасаа авахуулаад энгийн айлд хүртэл бүгд унших бичгээр уншиж суран монголоороо соён гэгээрэх хэрэгтэй байна. Ийм унших бичиггүйгээр ер нь бид нэг л урагшлахгүй нь их тодорхой болж байна. Харин дандаа урвайх нь бол тун илт юм.

Сүлжээний бизнесийн 22 хичээл нэртэй тэр хогон агуулга, хойрго арга зүйгээс үр дүнтэй энэ унших бичгийг бүтээж байж л салах юм байна лаа.

Ингэснээр боловсролын яамныхан ч мөн унших бичгээр уншиж сурцгааж, аливаа шийдвэрээ ядаж уншихад тулгуурлаж гаргадаг болох юм. Ингэвэл мөн ч сайхан хэрэг дээ.

Багш нар 30 жилийн хөдөлмөрийн мөлжлөгийн эсрэг эхэлж тэмцснийх нь төлөө тэднийг байнга л утгагүй зүйлээр их дарамталж байдаг болсон нөгөө саад сайдын үед хийсэн ганц ажил гээд хийрхэж байгаа тэр "үнэлгээний журам" гэгчийг нэг харсан биз дээ, та нар, эцэг эхчүүд ээ. Түвшин дүн үү, чанарын үнэлгээ суралцагчийн түвшин үү? I түвшин нь сайн юм уу, VIII түвшин нь муу юм уу?

Дүн, үнэлгээ, түвшин гэдгээ хольж бантан болгон мууг сайн, сайныг муу болгож завхруулснаа барьж л байдаг байх даа. Энэ завхралаас болж энэ цагийн бидний хүүхэд дэлхийд бүү хэл дэргэд хүндээ үзүүлээд ойлголцчих дүн ч үгүй болж байна даа, хөөрхий." "Би VIII түвшний муу хүн л дээ" гэдгээ харуулсан гэрчилгээ үзүүлж мангараа харуулалтай биш дээ, ямар.

Хүүхдийг тань тэд үнэн баллаж байгаа биз. Үүнийг барьсан биз. Энэ бүх завхрал, мангартал нь уншдаггүйгээс эхлэлтэй байдаг юм. Уншвал ядаж мунхаг арилж ухаарал нэмнэ шүү дээ.

Боловсролын яамханынхан гэж нэг л номын биш намын болсон улс байх. Унших бичгээ бүтээж уншиж ухаарч, ухаарч уншин ухаалаг шийдвэр хий л дээ, та нар.

Энэ намын мангар, ангарууд болох эднээс нийгмийн хөгжлийн тархи болсон боловсролын бодлогоо яаж нэг салгаж энэ улсыг зөв, төв хөгжилд хөтөлнө дөө!

Үүний талаар эцэг эх, ер нь монголчууд дор дороо үр хүүхдээ санаж байгаад тун их эргэцүүлмээр байна даа!

Унших бичгээ дахин бүтээж монголоороо уршгүй байдлаас нэг салцгаая! Mонголоороо тэгээд хамт урагшилцгаа, унших бичгээр.

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдөр

Хүүхдээ хичээл гэх сүлжээний бизнесээс хамгаалцгаая, эцэг эхчүүдээ!

Хүүхдээ хичээл гэх сүлжээний бизнесээс хамгаалцгаая, эцэг эхчүүдээ!

EБС-ийн хүүхэд 22 хичээл гэх сүлжээний бизнесийн золиос болж байна. Сурах зүйл ч тэнд алга. Зааж байгаа юм ч алга. Өдөр бүр шалгалттай гэсэн ядарсан, урвайсан, уйлсан, "22 хичээлээр гэрийн даалгавраа хийж амжсангүй" гэх гунигийн хийгээд айдастай харцтай хүүхдүүд л харин хаа сайгүй, энд тэндгүй л явах юм.

Зүгээр л эрүүл саруул өсөж байсан хүүхэд нь хичээл сүлжээний энэ завхралаас болж улс даяараа нойргүйтэл, ядаргаанд орж байна аа! Хоолны асуудалтай, ходооны шархтай болж байна аа!. Мэдрэлийн согогтой болж байна аа! Хүүхдээрээ өтөлж байна аа!

Яахав, явж, явж, харин "сургууль нураасай" гээд хээв нэг дуулж байдаг нь харин эрүүл саруул үлдэж мэдэх нь, энэ завхралын гадна.

Хүүхэд эрүүл мэндээрээ улсаараа ингэж хохирч байна, энэ улсад. Эцэг эхчүүд үүний хаагуур нь ганхаж, гангарч явна аа!

Хүүхдээ 22 хичээл гэх сүлжээний аюултай бизнесээс хамтарч хамгаалцгаая! Үүнд анхаарлаа байнга хандуулцгаая, эрхэм эцэг эхчүүдээ!

Бас багш нар хөдөлмөрийн мөлжлөгийн эсрэг тэмцэхээр хүүхдийн эрх хохирч байна гээд байдаг нөгөө олон хүүхдээр овоглосон байгууллагууд энэ завхралын хаагуур явж байдаг юм бол оо!. Тэд харин бүр хичээл сүлжээ гэх энэ бизнесийн нэгэн амин хэсэг болчихсон явдаг юм биш байгаа даа!

Сурах бол баясал юм. Сургууль энэ баясалыг бүтээх, түгээх талбар юм. Багш нар сурахыг баясал болгодог баясалын урлаач юм.

Тэгтэл энэ улсын сургууль, цэцэрлэгт сурах гэдэг гуниг зовлон болж. Бүр хүүхдийн эрүүл мэндийн сүйтгэгч болов. Яагаад?

Сургалтын үндсэн хэлбэр хичээл нь сүлжээний бизнесийн золиос болчихсон юм. Бас сурах бичиг нь мөнгө хүүлэх хэрэгсэл болчихсон; багш нар нь бүхэлдээ ядуурсан, ядарчихсан, доройтолд орчихсон; боловсролын бодлого нь олигархжсан, мөнгөжсөн, дампуурчихсан; боловсролын сайд нь өөрийгөө лиценц тараах, тендер зарлах, түүнд ялалт байгуулах, ялуулах, авилгачин захирал томилох гэх зэрэгхэн ажлын менежер төдийнхнээр өөрийнхөө албыг хардаг болсноор салбарынхаа хөгжлийн чөдөр, чөтгөр, саад болчихсон байдаг учраас тэр л дээ.

Нийгмийн тархи болсон боловсролыг яаж ингэж сүлжээний бизнес болгож чадаж байна аа, сайдууд аа, саадууд аа!

Боловсролын хөгжлийг хөтлөгч байх ёстой боловсролын яам, боловсролын сайдууд өнөөх 30 жилд үе үеэрээ энэ улсын боловсролыг ийм болтол сүйтгэж сүйтгэгч болж үлдэв, түүхэнд. Тэд монгол түмнээс уйлж нэг уучлалт ядаж гуйвал яасан юм дээ!

Боловсролд энэ мэт олон олон асуудал хуримтлагдсаан. Их олон шүү.

3 сая хүн амтай улсад 97 их дээд сургуулиархуу юм байгаа гээд л явна. Тэдний ихэнхи нь онц дүнтэй олон дипломтой залуухан ажилгүйчүүд бэлтгэдэг гээд л үргэлжилнэ.Дээд боловсролтой иргэнийг либерал арт хандлагаар бэлтгэх гэсэн дээд боловсролын хорон, харин хуулбар бодлого гээд цаашилна. Мэргэжил олох гэж сурч байгаа оюутанд ерөнхий боловсролын сургуульд хэдийнээ үзчихсэн монгол хэл, түүх, англи хэл, байгалийн ухаан, гамшгийн менежмент гэх зэрэг хичээлийг галзуурчихсан юм болов гэмээр хүчээр дахин оруулж оюутны төлбөрөөр мөнгөхүүлж залуусыг цагтай нь, мөнгөтэй нь хамт хорлодог нөгөө аюултай A/174 дүгээр тушаал гээд тоочуулна...

Ихэнхидээ цэнхэр хадаг намируулан ирдэг боловсролын сайдууд гэх саадууд салбарын асуудлын хуримтлалд нь их хувь нэмэртэй байснаас биш шийдэлд нь нэмэр болсонгүй, харин авлигажуулах, ЭЕШ, багш эрхийг шалгалт гэх зэрэг ерөөсөө огт хэрэггүй хиймэл үйлчилгээ олж түүгээр мөнгөхүүлэх, олимпиадчуулах, төсвийг үрлэгэн үрэх, гадаадад зугаацах, зугаалах, авилгачин захирал томилох, улсаа өрөнд оруулдаг төсөл санаачилж хэрэгжүүлэх, бүх түвшний хичээл, сургалтыг бохир бизнесийн сүлжээ болгох гэх мэтээр нэрмээс л их болж ирсэн юм. Энэ нь нүдэнд харагдан чихэнд сонсогдож гар баригдахаар баримттай юм.

Хуримтлагдсан асуудал хувьслаар шийдэгдэхгүй болох тэр цагт л хувьсгал болдог.

Боловсролын салбарт одоо хувьсал биш харин хувьсгал л ирнэ.

Өөр гарц үгүй болов уу!

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар 11-ний өдөр

Ерөнхий соёлын хувьсгал хэрэгтэй

Ерөнхий соёлын хувьсгал хэрэгтэй

"Монгол хүүхнүүд усанд ордоггүй байж үнэтэй хувцас өмсөөд, үнэртэй ус цацаад, нүүрэндээ будаг шаваад байдаг. Тогтмол усанд ороод байвал гангалж мөнгөө үрэх шаардлагагүй ш дээ" (С.Молор-эрдэнэ", эх үүсвэр: Анхбаяр Оюунжаргал, фейсбүүк цахим хуудас, 2018)

Энэ хүн үүнийг хэлсэн, бас эс хэлсэн ч бай үүнд эмзэглэх хэрэггүй юм, бид. Хүн амын нилээд хувь (80) нь гэр хороололд амь зууж байна. Энэ тоо юм.

Тэнд мөн тээр цагт байсан нийтийн халуус усны газрууд лав л нэмэгдээгүй. Мэдээж хоригдсон. Энэ бас тоо мөн.

Дээр нь гудамжны бараг айл бүхэн модон жорлонтой, тэр нь үерээр хальж холилдоно. Энэ бас тоо юм.

Мөн бас гудамжны хийгээд байшингийн бараг л булан бүрт гунигийн дууны караока гэдэг архи ууж уйлдаг газар бий болсон тул архины үгшмэл үнэр түүнийг тээгчийнхээ хамт энд тэндгүй саа сайгүй явж байдаг болсон. Энэ бас тоо юм.

Энэ мэтээр эвгүй тоонуудыг энд дурдаад байж болно оо, чадна аа.

Эдгээр тооноос манай улсын хүн амын нилээд хувьд нь халуун усанд орох боломж тэр бүр байхгүй байгаа нь харагдаж байна. Тэгэхээр тэд эвгүй тэр үнэрийг тээгч бас болдог нь мөн л баригдаж байна.

Хүн худлаа хэлдэг. Харин тоо худлаа хэлдэггүй.

Өнөөх 30 жилийн энэ үеийнхний ихэнхи нь хөөрхий мөнгө мөнгө гэсээр гадаад үзэмжиндээ тун их анхаардаг авч дотоод гоё л доо ч, цэвэр ч байдалдаа ч тэр бүр анхаардаг эсэх нь их эргэлзээтэй байдаг юм.

Хотын төвөөс гэр хороолол дамнан өнгөрдөг нийтийн автобусанд нэг суугаад үз л дээ. Тэнд юу байдаг гээч. Хир, үмхий хоёр үнэртэж л байдаг юм.

Дээр нь нэмээд тэнд ямар ч хамаагүй хувцастайгаа нийтийн унаанд суугаад нийтийн дунд юу ч хамаагүйг чангаар чалчдаг шинэ цагийн ядуу ардын мунхаг соёл төлжиж байдаг юм. Ийм л юм. Худлаа гэвэл тэнд нэг суугаад мэдрээд үз л дээ.

Нийтийн автобусыг гоё сайхан болгох амархан. Харин түүгээр зорчигч тэр ардыг хир буртаггүй, эвгүй үнэр танаргүй, муу үг хэллэггүй болгоно гэдэг тун амаргүй.

Үүнийг ер нь ерөнхий боловсролын хувьсгалаар л хийнэ. Тэр нь ерөнхий соёлын хувьсгал гэсэн үг шүү дээ.

Өөр ойрхон зам үгүй.

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 9-ны өдөр

Энгэрээ төмрөөр дүүргэсэн тэнэгүүдийн орон

Энгэрээ төмрөөр дүүргэсэн тэнэгүүдийн орон

Манай улсын сэхээтэн болох багш нар эхлээд шагналын донгоосоо салаагүй цагт тэд лав л ядуурлаас өндийхгүй. Энэ улс лав л хөгжихгүй. Харин бүр ингэхэд боловсрол үнэн үнэ цэнэ, утга учраа алдаж, харин тэр энгэрт наалдсан төмрийн тань ч цэнэгүй болж үлдэх юм. Энэ аюултай. Учир нь ингэж нийгмээрээ дэмийрэхэд энэ улс эцэстээ энгэрээ төмрөөр дүүргэсэн тэнэгүүдийн орон болох юм. "Болох юм ч" гэж дээ ер нь болсон байна.

Шагналын донгоос энэ улсыг салгахын төлөө эхлээд бүх багш нар энэ донгоос салж энгэр дэх төмрөө хогийн сав руу шууд авч хаях хэрэгтэй. Тэр мөчид багш танд гэнэт том ухаарал ирнэ, мэдрэгдэнэ. Багш бүрийн энэ ухаарал, мэдрэмж нэгсэхэд багшийн нэг цагийн хөдөлмөрийн хөлс бодитой үнэлэгдэж, үнэ, цэнэтэй болно. Багшийн цалин 5,2-6,5 сая болно.

Харин ингээд төмөр шагналд уралцаж энгэрээ төмрөөр уралдаж дүүргэхийн төлөө хайран цагаа яйран үрж явбал багш нар та нар их ядуу оршино. Бас тун ядмаг одно.

Энэ үнэнг багш нар эрт ухаарах тусам өөрт нь эхлээд хэрэгтэй. Эцэст нь боловсролд бас үнэн хэрэгтэй. Эргээд энэ улсад амин чухал хэрэгтэй.

Бас таныг одоход тань энгэрийг тань нэгэн цагт дүүргэж байсан тэр төмөр медаль, шагналиуд үнэндээ хэнд ч хэрэггүй болдогийг их тунгаах хэрэгтэй. Ихэнхи тохиолдолд эрхэм гэгдэх тэд тань хогийн саванд л эцэстээ очдог юм шүү дээ. Үүнийг бас уг нь нийгмийн манлай байдаг сэхээтэн багш нар эхлээд ухаарч, их санаж байхад илүүдэхгүй. Байх ёстой зүйл байх ёстой байрандаа байхад л улс хөгжиж, хүн жаргадаг юм.

Багш нар нийгмийн төв, зөв хэсэг байх ёстой. Ухааралтай бүл байх. Байлгах ёстой. Тэгэхэд нийгэм хүний чадварт тулгуурласан төв, зөв хөгжилд хүрдэг, дэвждэг.

Миний, таны, бидний эх орон Монгол минь энгэрээ төмрөөр уралдаж уралцаж дүүргэсэн тэнэгүүдийн орон бус харин эрдэм мэдлэг, хичээл зүтгэл, хөдөлмөрөөрөө эх орондоо аятай сайхан амьдардаг цэцэн мэргэдийн орон байж мөнхөд дэвжиж байг. Мандаж байг. 

Ц.Лувсандорж

2018 оны 10 дугаар сарын 6-ны өдөр