Багш бидэнд МҮЭ биш МБҮЭ хэрэгтэй

Багш бидэнд МҮЭ биш МБҮЭ хэрэгтэй

Багш нарт 3 талт гэдэг хөөсөн, хиймэл, ерөнхий гэрээ, хэлэлцээр биш харин Засгийн газартай хийх 2 талт бодит, тусгай, амьд, ашигтай гэрээ, хэлэлцээр хэрэгтэй.

Гурван талт хэлэлцээр гэгчээр өнгөрсөн 27 жилд багш нарыг тэмцэхээс өөр гарцгүй болтол нь ядраасан, ядууруулсан байгаа юм. 3 талт хэлэлцээр, гэрээ тань багш нарын нөхөр нь биш харин дайсан нь болчихоод байгааг та хэд маань мэдэж, мэдэрч л байгаа байх даа. Тэгэхээр багш нар Засагтай 2 талт гэрээ л байгуулж байвал зохино. Тэдэнд гурван талт гэрээ гэгч огт хамаагүй юм.

Ер нь бид МҮЭ гэдэг хэт ерөнхий малгай, чөдөр болсон хоцрогдсон ийм байгууллагаас хаа хаана салах хэрэгтэй.

Багш нар гэхэд л Монголын багшийн нарын ҮЭ (МБҮЭ)-ийг байгуулж, асуудлаа үнэн ярьдаг, шийддэг болох хэрэгтэй. Энэ нь хамаагүй дээр, амьд юм. Ашигтай юм.

Эсрэг тохиолдолд бид тамын тогооны үлгэрээс хэзээ ч салахгүй. Хэзээ ч өндийхгүй. Тэд мөн энэ тэнэглэлээс хэзээ ч бас өөрсдөө гарахгүй юм, харахгүй юм.

Бид бас ҮЭ-ийн хуулийг эрс өөрчлөх ёстой. Түүний төлөө бас л тэмцэх хэрэгтэй болж байна. Энэ хууль тань монгол хүний төлөө ч биш, монголын хөгжлийн төлөө ч биш, харин тэр бүхний бодит чөдөр, тушаа болчихоод байна ш дээ.

Гурван талт хэлэлцээр гэгчээр багш нарын тэмцлийг зогсоож чадахгүй. Учир нь багш нарт тэр гурван талт гэгч тань огт хамаагүй юм.

Бид бүгдээрээ нийлээд ер нь улсаа хуураад байна. Одоо үүнийгээ больж бүгдээрээ нийлж Монголоо аварья, мандуулъя.

Монголын багш нар гэхэд л МҮЭ бус харин Монголын Багш нарын ҮЭ л байгуулж багшдаа ч, нийгэмдээ ч, монголдоо ч хувь нэмэр оруулья. Бүтэлгүй бүхэнд богинохон хугацаанд цэг тавья.

Эвдэрсэн элсэн цаг шиг болчихсон энэ нийгмээ эрүүлжүүлж, лонхон хэлбэртэй, алтан хэмнэлтэй аятай, хөгтэй нийгэм болоход МБҮЭ-ээрээ манлайлъя.


Ц.Лувсандорж
2017 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр

Хоёр хүчийг нэгсгэх ховор боломж, торгон эгшин

Хоёр хүчийг нэгсгэх ховор боломж, торгон эгшин

Засагт эрх мэдлийн хүч байна.
                 Үүнийг тэд мэддэг.
Багшид эв нэгслийн хүч бий
                Түүнийг бид мэдэрдэг 

Энэ хоёр хүчийг нэгсгэж зөв ашигла.

Эвийн нэгссэн хүчийг эрх мэдлийнхээр дэмжиж ажиллаж чадвал  Бид хамтдаа

        Багшийн цалин нэмүүлэхийн төлөө,

        Багш  мэргэжлийн үнэ цэнийг өргөхийн төлөө,

        Боловсролыг доройтлоос аврахын төлөө

        Эвдэрсэн элсэн цаг шиг бүтэцтэй нийгмээ  эрүүлжүүлж лонхон хэлбэртэй алтан хэмнэлт болгохын төлөө 
          Монголоо хүний чадвар тулгуурт зөв, төв хөгжлийн замд оруулж, жам ёсоор хөгжүүлэхийн төлөө  их үйлсийг бүтээж чадна.

Энэ хоёр хүчийг харин нэгсгэн ашиглаж үл чадвал; багшийн цул,  нэг, бүхэл нэгдэл, нэгслийг үл тоовол; Монголын багш нарын онц хурлын тогтоолыг үл хүндэтгэвэл дөрвөн түмэн багш язгуур эрх ашгийн төлөө 80 өдрийг турш хийсэн тэмцлээ 8 сар, 8 жилийн турш ч улам эрчимжүүлж үргэлжүүлнэ.   Хугацаагүй ажил хаялтад хийхэд "асаалттай танк" шиг  бэлэн байгаа дөрвөн түмэн "танк"-ийг  хөдөлгөх чиглэлийг өгнө.  Бидний хүч  нэгдэлдээ, нэгсэлдээ, цахимдаа. Үүнийг бид мэдэрсэн, энэ бас тэдэнд мэдрэгдсэн. 

Тэгэхээр  боловсролын зүрх болсон багш, нийгмийн тархи болсон боловсрол, дэлхийд ганцхан эх орон монголоо гоёхын төлөө хэлэлцээрийн талууд эвийн хүчийг эрх мэдлийн хүчээр тэтгэн их үйлсийг бүтээж болох энэ торгон эгшинг мэдэр, эрхэмлэ.  Энэ эгшинг түүхэнд хараар биш харин цагаанаар бичих түүхэн эгшин болго. Хамтдаа монголоо гоё.

Багшид эв нэгслийн хүч бий.
              Үүнийг тэд мэдэрдэг.
Засагт эрх мэдлийн хүч байна.
             Түүнийг бид мэддэг.

Ц.Лувсандорж
Багшийн цалин нэмүүлэх түр хорооны удирдах зөвлөлийн гишүүн
2017 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр

Багш нар бид уяатай халтар биш

Багш нар бид уяатай халтар биш

Багшийн цалин нэмүүлэх зорилгын дор нэгдэж цул болсон дөрвөн түмэн багшийнхаа дөрвөн сарын турш хийсэн тэмцлийн утга учрыг ухаарч үл чадах тэр этгээд ардчилсан нийгэмд сайд байж үл болно.
Ардчилал гэдэг "олны хүч" гэсэн үг шүү дээ. Дөрвөн түмэн багш бол олон хүн мөн. Тэр хүч мөн. Энэ хүчийг үл тоодог хүнд "ардчилал үнэ цэнэ болсон" гэдэгт багш бид нар лав л итгэхгүй байна.

Тийм учраас сангийн сайдыг томилох тэр шийдвэрт тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг дөрвөн түмэн багш тун их баяртай хүлээн авч байгаа.
Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороо "багшийн үндсэн цалин нэмүүлэх тэмцлийг 192 мянган хүнд 300 мянга төгрөгийг бэлэн байдлаар авилга шиг хэлбэртэй өгч буй үйлдэл, шийдлээрээ тэр багш нарын тэмцлийг дорд үзэж доромжилж байна" гэж үзэн ийм сайдын тэр сэнтийд суусан ийм хүнийг тэр албанаас нэн даруй огцруулахын төлөө багш нарынхаа тэмцлээ улам идэвхижүүлнэ.
Багш нар бол том хаус манаж, гинжиндээ гиншин, эздээсээ холоос хоол хаяж өгөхийг хүлээж байдаг уяатай Халтар биш.... Бид цаашид ийм тэнэглэлүүдийг эсрэг нийгмээ эрүүл болохын төлөө улам идэвхитэй тэмцэх болно.
Дөрвөн түмэн багш дөрвөн түмэн уяатай Халтар биш ээ.
Дөрвөн түмэн багш олон хүн мөн. Олны хүчийг цахим хурдаар, наран өнгөөр, нэг эрчмээр энэ нийгэмд, эрх баригчдад улам ихээр мэдрүүлэх болно.
Монголын багш нар Уяатай Халтар биш ээ. Өнөөгийн цагийн монгол багш бид, харин, багш мэргэжлийг тээгчийг олигархийн савраас гаргах, зээлийн гинжний хүлээснээс салгах , хийсэн хөдөлмөр, хөлсөндөө таарсан шударга цалин, хөлс авдаг монголоо хүний чадварт тулгуурласан зөв, төв хөгжилд хүргэгч соён гэгээрүүлэгчид байлгахын төлөөх энэ цагийн тэмцэгч байх болно.
Багш нар бид уяатай Халтар биш ээ. Харин гэрэлт ирээдүйг багшаар дамжуулж Монголд авчрах их үйлсийн төлөө энэ цагийн тэмцэгч байх болно.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 10 дугаар сарын 27-ны өдөр
Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хорооны удирдах зөвлөлийн гишүүн

Өгсөн мөнгийг авчихаад үндсэн тэмцлээ эрчимжүүлнэ

Өгсөн мөнгийг авчихаад үндсэн тэмцлээ эрчимжүүлнэ

300 мянган төгрөгийг нэг удаа төрийн бүх албан хаагчдад тараана гэдэг нь эдийн засгийн ухаанаар харвал маш муухай тэнэглэл юм.  Энэ тэнэглэл гэдгийг эрүүл нь бүү хэл эргүү нь хүртэл сайн мэднэ. Энэ тэнэглэл гэдгийг саруул нь бүү хэл  дүүнгэ нь хүртэл уг нь их гадарлана.

Нийгмийн  ухаанаар харвал энэ нь,  харин, доромжлол юм.

Цалингаа нэмүүлэх эрх ашгийнхаа төлөө нэгдэж 3 сарын турш тэмцлийн бүх хэлбэрээр тэмцсэн дөрвөн түмэн багшийн тэмцлийн өнцгөөр шинжвэл эрх баригчдын энэ үйлдэл, шийдэл нь том тохуурхал, хэт доромжлол юм.  Энэ тохуурхал, доромжлол нь гинжиндээ гинжиж байгаа уяатай халтартаа холоос хоол шидэж  өгч буйтай утга нэг лугаа юм.

Ямар том хуас манаж, гинжиндээ гинжиж байгаа уяатай Халтартаа хоол хаяж өгч байгаа биш дээ.

Багш нарыг бага доромжлол, тэдний бүү дорд үз.

Багш нарыг уяатай халтар шиг дорд үздэг үзэл, бодлоо МАН-АН одоо зогсоо.

Багш нар одоо нэгдсэн, өөрчлөгдсөн...Бас хүчтэй, эрчтэй, хурдтай.

Багш нар маань хүн бүрт өгч буйг  нь авчихаад, харин, үндсэн цалингаа нэмүүлэх үндсэн тэмцлээ улам эрчимжүүл.  Багш бидний талхины үнэ болох үндсэн цалин 1,6 сая төгрөг. Энэ бол бүх багш нар онц их хурлаасаа шийдэж тогтсон үнэ.  Үүнийг нэг сайд бүү хэл нийт түмэн ч үгүйсгэж үл чадна. Бид үндсэн цалингаа нэмүүлэх төлөө л тэмцэж байна. Ийм зорилгын дор нэгдсэн багш бидэнд нэг удаагийн 300 мянган төгрөг бүү хэл, нэг удаагийн 3 тэмбум ч хэрэггүй юм. Учир нь, энэ нь бидний тэмцлийн зорилго биш.  Бидний тэмцлийн зорилго нь үндсэн цалингаа 1,6 сая болох юм.

Тэмцсэн, тэмцээгүй хоёрт ялгаатай байх ёстой.

Ийм учраас өгснийг авчихаад, харин үндсэн цалингаа нэмүүлэх үндсэн тэмцлээ улам л идэвхижүүл.

Их хурлын гишүүддээ дөрвөн түмэн захидлаа бич, "76 гишүүн 76 сургууль" уулзалтаа хий. Наран өнгөн бүчээ ч хаа сайгүй болгож намируул.

Багшийн цалин нэмүүлэх тэмцэл нь эцэстээ элсэн цаг шиг эвгүйрсэн бүтэц бүхий нийгмээ эрүүлжүүлж лонхон  хэлбэр  бүхий анги давхаргатай эрүүл нийгмийг цогцоолохын төлөө, ядуурлын эсрэг, тэнэглэлийн эсрэг нийтийн тэмцэл болж хувирч байх шиг байна.

Ц.Лувсандорж

Багшийн цалин нэмүүлэх түр хорооны удирдах зөвлөлийн гишүүн

2017 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр

Бодсноос илүү зүтгэлтэй, санаснаас их сэтгэлтэй сайд бололтой

Бодсноос илүү зүтгэлтэй, санаснаас их сэтгэлтэй сайд бололтой

БСШУС-ын шинээр томилогдсон сайд маань харин ч бидний бодсноос их эерэг хандлагатай, бас бидний санаснаас илүү зүтгэлтэй нь түүний ярианы өнгө, биеийн хэл, үйлдсэн үйлээс ажиглагдлаа.  Дөрвөн түмэн багшийн төлөөллийг хүлээн авч уулзсан нь бас нэгэн  зөв соёл мөн.

 Уулзалтад бидний хэвлэлээр 2017 онд эхний ээлжинд 50 хувиар нэмэхийг зөвшөөрсөн санал, өгсөн буултын сэжмийг ухаарч бас түүнийг өлгөн авч   Засгийн газрын түвшинд бидэнд мэдээлэх хэмжээнд их зүйлийг санаачлан хийснийг багш бид өндөр үнэлж байна.

 Тэр түмэн багшийн жагсаалыг "жагссан, жагсаагүй ялгаагүй" гэж хээв нэг ярьж хээв суудаг хэнэггүй сайд биш бололтой. Тэр, харин, "2017 онд үндсэн цалинг 30 хувиар нэмнэ,  үлдсэн 20 хувийг үндсэн цалин бус хэлбэрээр нэмэх " талаарх саналыг хариуцлагатай хэлж чадах хүртлээ сэтгэл шингээж зүтгэл гарсан улс төрийн боловсролтой, ажил хэрэгч менежер бололтой юм.

"Онц хурлын тогтоолыг дарга нартай тоож, тогтоож олж унших зөвлөгөөг өгөхийг түүнээс бид бас хүслээ.  Учир нь тэр тогтоолын 13 зүйл нь дөрвөн түмэн багштай эвлэрэн хамтрахын ч хэл, бас үл эвлэрэхийн ч илэрхийлэл юм.   Бид тэр 13 зүйлийн зөвхөн нэг болох цалинг энэ удаа ярьж байгаа юм.  Цаашид үе шаттай утга агуулгатайгаар асуудлыг тавьж шийдвэрүүлж байх юм.

Бид язгуур эрх ашгийнхаа төлөө монгол нутаг даяар эвт шаазгай лугаа шаагилдаж эхэлсэн. Шаагилдаж байна. Цаашид шаагилдана.

Шинэ сайд маань бидний бодсноос илүү зүтгэлтэй, санаснаас илүү сэтгэлтэй бололтой юм.  Гэвч замын уртад хөлгийн чандас танигддаг гэдэг. Учир нь бидний хүсэл их том, туулах зам их урт юм.

Онц хурлын тогтоолын үзэл санааг дэмжсэн бүхэнтэй багш бид их эвлэрнэ. Эсрэгтэй нь харин бид үл эвлэрнэ.

Эвлэрсэн бүхнээ дөрвөн түмэн багш дэмжинэ, хайрлана, гамнана.

Үл эвлэрсэн бүхэнтэй дөрвөн түмэн багш зөрчилдөнө, тэрсэлдэнэ.  Учир нь бид нэг, цул, бүхэл.  Бүхлийн зарчим бидний тэмцлийн зарчим юм. Ийм ч учраас бид хүчтэй, хурдтай, эрчтэй байдаг.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдөр

Мэргэжлийн менежертэй тэр газар манан сарниж нар мандана

                                      Удирдлагын жам удирдагчийн зам


Манан сарниж нар мандах цагт манай салбар бүхэн мэргэжлийн менежертэй байх юм.  Энэ нь удирдлагын жам, удирдагчийн зам мөн.


Салбарыг мэргэжлийн хүн удирдах ёстой. Үүнд 2 шалтгаан бий.

1. Мэргэжлээс хамааралгүй менежер гэж байдаггүй юм. Харин манайд мэргэжилгүй менежер их бий.  Энэ нь манарлын эх алдаа мөн.

2. Сандлын мужаан сандлаа яаж сайжруулахаа мэднэ. Тэр судлаад, шинжлээд, сонсоод эцэст нь цааснаас өөр юу ч хийдэггүй хийрхэгч болж үлддэггүй юм. Тэр юуг хаана яаж хийхээ мэддэг учраас эрчтэй, хурдтай менежер байдаг. Энэ нь мандахын эх язгуур юм.

"Мэргэжлийн салбарыг мэргэжлийн биш хүн удирдаж болно" гэдэг нь дарга анги буюу МАНАН намынхны зүгээр л тархи угаалт. Яг "төр муу менежер" гэсэн атлаа өөрсдөө төр лүү зүтгээд байдаг шиг л тархи угаалт юм.

Дарга давхарга МАН-АН гэж нэг л супер хүмүүс байх....Удирдлагын жам ёсыг сөрөхөд өөрсдөө их өвгөрч, улс нь их  манардана даа.

Мэргэжлийн хүн мэргэжлийн салбарыг удирдсан тэр цагт харин манан сарниж нар мандана.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдөр 

Хачин комментийн нэгэн тайлбар

Хачин комментийн нэгэн тайлбар

Энхтүвшин Баатарын "Цаг нь болохоор энэ бүхний цаана ямар ямар хүмүүс чиглүүлж зохион байгуулж, ҮЭ-ийн нэр төрийг гутааж байгаа хүмүүсийг баримттай тавина. Улс төрчдийн гарын үзүүр болж байгаа БЦНТХ-ныхоны үнэн дүр төрх удахгүй тодроно" гэсэн хачин комментийг уншаад бас ихэд гайхав. Бас ийнхүү тайлбарыг бичиж үлдээв.

Тийм үү (ихэд гайхав). "Би түр хорооныхондоо 35 мянган багшийн язгуур эрх ашгийнхаа төлөө энэ түүхэн нэгдлийн эрх ашгийг ходооноосоо хол байлга" гэж анх хэлсэн. Энэ талаар бичвэр хүртэл бичиж байсан... Улс төрөөс ангид байлга... Тэгэхэд "Бүгд тэгнэ" гэж хэлж байсан. Би одоо ч тэдэндээ бат итгэж байна..." гэж би өөрөө өөртөөгөө уйтгарлан хүүрнэв.

Ялзарсан энэ нийгэмд ч гэсэн "багш мэргэжлээ шавартай хутгахгүй" гэж ядартлаа ажиллаж, ажиллаж ядарсан хэдэн багш нарынхаа чинхүү хүсэл, тэмцлээр улс төр хийгээд юухэв.

Багш нар эцэстээ нийгмийн ялзралын төлөө тэмцэж байгаа юм. Энэ тэмцлээр нийгмийн олон ялзрал илэрч байна.

1. МҮЭ нь багшийн төлөө бус харин эзэд, засгийн эрхэнд орж "шарласан" нь баримтаар өдөр ирэх тусам батлагдаж байна. (Анхнаас их хачин байсан шүү)
2. Их хуралд багш -сэхээтэнг оруулахгүйгээр хуульчилсныг олж илрүүлэв.
3. Боловсролыг дампууруулсан нь санаандгүй биш харин их санаатай юм шиг бодлого, заалт олон байгааг олж илрүүлэв.
4. Манай нийгэм хэт баян, хэт ядуу гэсэн 2 ангитай болж байгаа нь илэрсэн. Багш мэдээж хэт ядуу ангид орсон байна.
5. Энэ улс дампуурсан байна ....
Энэ мэт олон ноцтой асуудал илэрч байна.

Тэгээд л, багш нарын энэ тэмцэл, ингэж илэрсэн бүхэнд шууд хамаарах олон хүнд таалагдахгүй болох нь мэдээж юм.

Тэд түр хороог бүү хэл, 4 түмэн багш нарыг хүртэл харуулах PR хийх нь мэдээж бас тодорхой.Үүнд түр хорооныхон сэтгэл зүйн хувьд бэлэн байх хэрэгтэй.Багш нар маань бас сэтгэл зүйгээ олигаржсан тогтолцооноос харвах хар PR-ийг давахад эртнээс их бэлтгэж байх хэрэгтэй.

Ингэж харлуулж, унтаардаг нь олигархижсан нийгмийн сонгомол арга, технологи юм. Харин 4 түмэн багшийг харлуулан PR -дан дарж авч харин чадах юм болов уу?

Ц.Лувсандорж
Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хорооны гишүүн
2017 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдөр

Нимгэн сайдтай нилээн зузаан үл эвлэрнэ

Нимгэн сайдтай нилээн зузаан үл эвлэрнэ

Нэгэн эмэгтэйг боловсрол, шинжлэх ухаан, урлаг, спортын сайдаар томилох их хурлын долдой асуулттай пялдага хариулттай хэлэлцүүлгийг харав. 

Үг хэлэх, асуулт асуух, асуултад хариулах, асуудал хэлэлцэх, цагаа мэдрэх зэрэг оюуны үйлийг олигтой ялгадаггүй гишүүн гэгчид тэнд олон байдгийг олж мэдээд тун их гуниглав.  Хөөрхий Монгол минь...Сэхээтэнгүй их хурал минь.

Бас тэр сайдад нэр дэвшигч гэгч нь  үг, үйлээрээ багш бидэнд бүрэн уншигдав.  "...анхаарна, судалж үзнэ, ... эрдэмтэн судлаачдыг сонсоно" гэх зэрэг жижүүрийн хэдхэн үгээр бөөрөнхий бүдүүн ярихаас нь бид ихийг олж уншив.  Тэр энэ салбарт  ямар нимгэнийг амархан  олж мэдэв. Тэр 35 мянган багш язгуур эрх ашгийнхаа төлөө 2 сар хагасын турш бүх хэлбэрээр тэмцсэн тэмцлийн утга учрыг яасан нимгэн, яасан цэнэгүй болгон барьж байна аа...

Багшийн үндсэн цалинг нэмэхгүй гэв үү... Тэр мэдэх үү?

Багш нарыг дарлаж, багш нар дарлуулж ханаагүй юу, одоо?

Багшийн цалин нэмүүлэхийн төлөөх багш нарын хөдөлгөөн, тэмцлийн утга учир нь зөвхөн өнөө цагийн багш нарыг ядуурлаас салгах төдийхөн зүйл  биш юм.  Энэ бол Монголд багш мэргэжил цаашид байх эсэх, Монголд дундаж давхарга байх эсэх, эцэстээ Монголд ядуурлыг хязгаарлаж чадах эсэх, манай улс хүний хөгжилд тулгуурласан хөгжлийн зөв замд орж чадах эсэхийг шийдвэрлэх тэмцэл юм.

Багшийн үндсэн цалинг бид онц их хурлаараа  2017 оны 10 дугаар сарын 5-ны өдрөөс 1,6 сая гэж тогтсон. Энэ бол тогтоол юм. Багш бүр дагана. Үүний эсрэг бүхэнтэй багш нар бид үл эвлэрнэ.

 Үүнийг үл зөвшөөрөх, үүнийг үл ухаарах нимгэн сайдтай бид нилээн зузаан үл эвлэрнэ.

Огцрохыг шаардана. Бид нүүдлийн шувуу шиг цэнгээд буцдаг томилогдсон сайд гэгчээр амьдралын талбар боловсролын салбараа тоглуулж одоо ханалаа.  Цаашид энэ цэнгээнт тоглолтыг  үүгээр жишээлэн зогсоох болно.

Ингэж байж бид багш мэргэжлээ олигархийн савраас салгана.

Ингэж байж бид амьдралын талбар боловсролын салбараа дампуурлаас гаргана.

Ингэж байж бид монголоо хүний хөгжилд тулгуурласан зөв хөгжилд хөтөлнө....

Ийм учраас бид үндсэн цалинг нэмүүлэхгүй гэдэг нимгэн сайдтай  нилээн зузаан үл эвлэрнэ.

Ц.Лувсандорж
2017 оны 10 дугаар 19  ны өдөр

Бүү өлс, харин...

Бүү өлс, харин...


Сүргээрээ өлсөхгүй бол цөөхнийг нь хүчээр хоол өгч өлсгөлөнг нь өлсгөлөн биш болгодог түгээмэл арга, технологи аль хэдийн бий болсон шүү. Ингэснийхээ дараа "өлсөнө гэж байснаа өлсөөд хоол идчихлээ" гээд сурталчлаад эхэлнэ...Тэгэхээр өлсвөл сүргээрээ өлс. Эсвэл бүү өлс. Эсвэл тэмцлийн өөр замыг сонго, багш нар аа.

Багшийн нарын цалин нэмүүлэх хөдөлгөөн тэмцлийн өрнөлийн өрнөл дор нэг л зүйл их мэдрэгдлээ, надад. Тэр нь энэ.

Манай улс, засаг төрийн одоогийн нөхцөл байдалд өрнөсөн ихэнх тэмцэл хөдөлгөөн эцэстээ "хад" мөргөж мэднэ. Учир нь тэмцэл нь утгагүй дээ биш харин засаг нь дүлий дээ байгаа юм. Засгийн "энэ дүлий биш атлаа дүлий юм шиг байдал" нь тэрний олигаржсан (эрх мэдэл, мөнгө; мөнгө эрх мэдэл) чанарт бий.

Засгийн эрхийг авчихвал хөдөлгөөн, тэмцлээр дэвшүүлж буй асуудлыг ийм их хөлс урсгаж, цаг гаргалгүйгээр амархан шийдэж болно. Гэвч энэ шийдэлд хоёр хэлбэр л бий. Тэр бас их амаргүй.

Нэг нь, сонгуулиар их хуралд олонх болж засгийг бүрэлдүүлж эрх авах. Энэ нь их бэлтгэл шаардана. Их нэгдэл шаардана. Их эр зориг шаардана. Их тэвчээр, зүтгэл шаардана.

Нөгөө нь, хувьсгал хийх. Энэ хувилбар түүхэнд олон байсан.Байхдаа цустай, аймшигтай байсан. Энэ ч хуурмаг бус харин бодит хувьсгалын уг чанар юм. Францын хувьсгалаар гэхэд 5 мянган гаруй хөрөнгөтнийг дүүжилсэн байх аа.... Америкийн хувьсгал, Октябрийн хувьсгал гэх зэрэг хувьсгалт өөрчлөлт нь түүхэнд эргэлт, түүхэнд дэвшил, түүхэн сургамжийг авчирсан. Гэхдээ тун эрсдэлтэй, нэн зэрлэгшилтэй байсан.

Энэ хоёр үзэгдэл боломжгүй биш юм. Гэвч аль нь ч явагдах магадлал их бага юм, өнөөгийн манай ядуурсан, ард болсон, уяатай халтар шиг болсон энэ нөхцөлд.

Манай улсад өнөө цагт өрнөх аливаа хөдөлгөөн, тэмцлийн хувь заяа иймд нэг иймэрхүү дүрслэгдэж байна.

Хуурмаг бус харин жинхэнэ ардчилал үнэт зүйл нь болсон нийгэмд бол тэмцэгчдэд засгийн эрх мэдэл тийм ч их хэрэгтэй зүйл биш юм.... Учир нь тэд үнэт зүйлээрээ ойлголцдог юм.

Манайд ингэж ойлголцох хэмжээнд хүртлээ ардчиллын үнэ цэнэ үнэт зүйл болж амжаагүй байна. Харин тэр маань буруу хүмүүст буруугаар ашиглагдаад удаж байна.

Тэгэхээр, бүү өлс, багш нар аа. Харин тэмцлийн өөр замыг л сонго...

Ц.Лувсандорж

2017 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр

Тогтоолтой үл нийцсэн бүхэнтэй багш бид нар үл эвлэрнэ

Тогтоолтой үл нийцсэн бүхэнтэй багш бид нар үл эвлэрнэ

Монголын багш нарын онц их хурлын тогтоол бол дараагийн их хурал хүртэл багш нарын баримтлах зарчим, хүрэх зорилго, хүсэж буй хүслийн илэрхийлэл, үндсэн хууль лугаа баримт бичиг мөн.... Түүхэн баримт бичиг....Түүнээс илүү хууль гэж багш нарт байхгүй юм. Тэр тогтоол ийм том баримт бичиг юм. Онц их хурал тэгэхээр багш нарын амьдралд ийм чухал ач холбогдолтой юм.

Хугацаа өнгөрөх тусам энэ баримт бичгийн үнэ цэнэ улам тодрох болно. Юун хууль вэ? Түүнтэй үнэ цэнэ нь зүйрлэгдэх өөр баримт бичиг багш нарын хувьд байхгүй.

Багш бид энэ баримт бичгээ их эрхэмлэн үзэж хэрэглэж байх ёстой. Утга санаа нь түүнтэй нийцээгүй бүхэнтэй бид үл эвлэрнэ.

Үл эвлэрлийн бүх боломжит бүх хэлбэрийг ашиглаж бодитой үйлдлээр үзүүлж байвал зохино.
Багш нар тогтоолыг сайн судалж, "Монголын багш нар ингэж үздэг","Тогтоол нь энэ" гэх мэтээр аливаа зүйлд үндэслэл хийж болно. Жишээ нь, "Дутуу цалин өгчихөөд дэмий хурал, сургалтаар битгий дарамт үзүүлээд бай"гээд хамтаар тэр бүхний орхих байдлаар үл эвлэрлийг үзүүлж болох юм. "Монголын багш бид ингэж үзээгүй" гэх мэтээр эрх баригчдын эсрэг үл эвлэрлийг үзүүлж байх юм. Бид удирдагч, захирлаа хамт олноороо сонгоно. "Ингэх нь зөв" гэж монгол нийт багш нар үзсэн. "Та чинь тэгэхээр ингэж сонгогдоогүй тул бидний үнэн захирагч, удирдагч биш" гэж захиралдаа хэлж үл эвлэрлийг үзүүлж бас болно. Энэ мэт үл эвлэрлийн эх үндэс тэнд бий.

Түр хороо энэ баримт бичгийг шинэ сайдад хүргүүлэх хэрэгтэй. Тэр монголын багш нар юуг яаж үзэхээр тогтсныг мэдэж байх ёстой юм. Тэгээд багш бидэндтэй эвлэрэх, үл эвлэрэхээ өөрөө шийднэ биз.

Тогтоолын үнэ цэнэ цаг хугацаа урсах тутам улам тодорно. Үүнд эргэлзэх зүйл үгүй.

Ц.Лувсандорж

Багшийн цалин нэмүүлэх түр хорооны гишүүн

2017 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдөр

 

Нарны өнгөн бүчийг зүү. Багшийн нэгдэлд багшийн өнгөөр нэгс

Нарны өнгөн бүчийг зүү. Багшийн нэгдэлд багшийн өнгөөр нэгс

Өнгө бүл аугаа хүч. Үзэл санааны дор нэг, цул, бүхэл болсноо өнгөөр харуулах нь үгээр илэрхийлэхээс хүчтэй юм. Хурдтай юм. Эрчтэй юм.

Тэр хас мэт эрч, цахим мэт хурд, нэг мэт хүч нь зөвхөн цул болсон бүхэлд бий. Бүхлийн зарчим бидний нэгслийн зарчим, тэмцлийн зарчим юм. Тэгэхээр биднийг нэгсэх тэр өнгө бидний тэмцлийн өнгө мөн.Тэмцлийн хүч мөн.Тэмцлийн эрч мөн. Тэмцлийн хурд мөн.

Гэгээрэлд гэгээ байна. Гэрэл гэгээг нар, нарны цацрагаар төсөөлөх нь бий. Пагши гэсэн араб үгнээс үүсэлтэй багш гэсэн үг, хөг, өнгө "хүний амьдралын замыг гэрэлтүүлэгч" гэсэн утгатай. Тэгэхээр энэ үг, хөг, өнгө  гэрэл, гэгээтэй холбогдоно. Сайн, сайхантай их хэлхэлдэнэ.

Нарных лугаа шар өнгө нь иймд багш бидний өнгө юм. Тэгэхээр нар лугаа өнгө нь багш нарын язгуур эрх ашгийнхаа төлөө нэгдсэн, нэгссэн, цул, нэг болсныг илтгэх багш бидний нэгслийн өнгө бас мөн.

Иймд багшийн цалин нэмүүлэхийг дэмжигч бүр багшийн өнгө нарны өнгөн бүчийг зүү.

Багшийн нэгдэлд багшийн өнгөөр нэгс.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдөр

Цаг хугацааг мэдэрч үйлд

Цаг хугацааг мэдэрч үйлд

Тэмцлийн үр дүн тасралтгүй байгаагаас шууд хамаарна. Багш нар онц хурлаараа, мөн сануулах ажил хаялтаараа зорилгынхоо дор нэгдмэл гэдгээ харуулж чадсан.
Цаг хугацааны мэдрэмжийн хувьд төсөв батлах гэж байгаа энэ үед бид тэмцлээ улам эрчимжүүлж, дараа дараагийн үйл ажиллагааг өрнүүлэх хэрэгтэй юм.
Хугацаагүй ажил хаялт хийнэ гэдгээ бид өмнө мэдэгдсэн байгаа. Хугацаагүй хийхэд цалингийн асуудал чухал болно. Тэгэхээр үүнийг VЭ-тэй заавал хамтрах ёстой.
Иймд багш цаг хугацааны энэ онцгой байдлыг тооцож, онц их хурлын халуун уур амьсгал дор сургууль сургуулийнхаа VЭ-д шаардлага тавих хэрэгтэй юм. "Одоо дараагийн арга хэмжээг ав" гэж шаардана. Багш нар ҮЭ ингэж шаардах эрхтэй. Учир нь багш бүр олон жил тэдэнд татвар төлсөн байгаа юм. "Одоо л хэрэг нь гарна. Одоо л хэргээ гарга" гэж шаард.
Хугацаагүй ажил ажил хаялтыг зохион байгуулахыг сургууль бүрт VЭ-ээсээ шаардая. Гэхдээ цалинтай хаяхыг шаардана. Урт хугацаанд ажил хаяхад VЭ оролцож байж цалингаа авч чадна.Ингэж байж бид багш мэргэжлийн үнэ цэнийг мэдрүүлнэ. Багшийн цалин нэмүүлэхийн ач тусыг эрх баригчдад мэдрүүлнэ.

Цаг хугацааг мэд. Аливаа зүйл цаг хугацаа, орон зайндаа утга төгөлдөр байдаг. Үнэ цэнэтэй байдаг. Тэгэхээр цаг хугацааг мэдэрч хөдөл, үйлд.

Ц.Лувсандорж
2017 оны 10 дугаар сарын 6-ны өдөр

Онц их хурал

Монголын Багш нарын Анхдугаар Онц Их Хурлын Үндсэн Илтгэл

Монголын Багш нарын Анхдугаар Онц Их Хурлын Үндсэн Илтгэл 

Илтгэгч: Ц.Лувсандорж, Багшийн цалин нэмүүлэх түр хороны гишүүн

Энэ онц их хурлын үндсэн илтгэлийн хүрээнд багшийн цалин нэмүүлэх шаардлагын ул үндэс, учир шалтгаан, ач тус, үр дагаврыг тоймлон гаргахын оролдов.

Цэцэрлэг, сургуулийн 35 мянган багшийн төлөөлөл болсон багш, Та бүхнийг энэ индрээс харахад онцгой сайхан байна. Онцгой нэгэн гайхам мэдрэмж надад төрж байна.

Монголын багш нар өөрсдийнхөө асуудлыг өрөөлөөр бус харин өөрсдөө хэлэлцэж, шийдвэрлэх анхны онц их хуралдаа ирцтэй, эрчтэй, хүчтэй, нэгсэлтэй, нэгдэлтэй,  хурдтай, зоригтой, золбоотой хүрэлцэн ирж чадлаа.

Энэ бол монголын багш нар нартад ганцхан нандин мэргэжлээ нандин чигээр нь байлгах чин хүсэл, язгуур эрх ашгийнхаа дор өөрсдөө өөрөөрөө аяараа өндийж, өөрсдөө аяараа цул, бүхэл болж нэгдэж чадсны бодит нэгэн баталгаа мөн. Энэ бол Монголын багш нарын түүхэнд шинээр нэмж тэмдэглэх шинэ үзэгдэл мөн. Түүхэн эгшин мөн. Түүхийн шинэ хуудас мөн.  Ийм эгшний гэрч болж,  багшийн бүлийн цул нэгдлийн бүхэлжсэн хэсэг болж,  он цагийн түүхээ бичилцэж, ачааны хүндийг үүрч яваа багш Та бүхнээрээ бид их бахархаж байна. Та бүхэндээ бид чинхүү баярлаж байна.  Багш Та бүхний; Багш Бид бүхний  нартад ганцхан нандин мэргэжлээ нандин чигээр нь байлгахын төлөөх энэхүү хамтын хөдөлгөөн, гэгээн үйлсээр  Монголын хойч үе бахархах болно. Бахдах болно. 

Одоогоос  нэг сар гаруйхны өмнө нэгэн багш  хоёрхон үгтэй нэгэн пост бичжээ. Тэр пост хэдхэн мөчийн дотор хэдэн зуун лайк, хэдэн мянган дэмжсэн коммент авч чадаж. Энэ постын утгаар хаягласан “Багш багшдаа тусалъя” цахим бүлэгт долоохон хоногийн дотор 10 мянган гаруй багш,  сарын дотор 50 мянган гаруй багш холбоолон нэгдсэн  байна. Өнөө цагийн багшийг ийнхүү нэгтгэж чаддаг, тэднийг соронзон мэт тийнхүү татаж чаддаг тэр хоёр үг нь их энгийн; ийм нэгэн холбоо үг юм. “Цалингаа нэмүүлье”.

Багшийн цалинг нэмүүлэх нь бидний язгуур нэгэн эрх ашиг юм. Энэ бидний зорилго мөн. Энэ бидний  тэмцэл, бидний нэгсэл, бидний нэгдлийн язгуур утга учир юм.  Багшийн цалинг нэмүүлэх нь багш нарын онц энэ хурлын үндсэн асуудал,  үндсэн илтгэлийн гол сэдэв, үндсэн агуулга  мөн.

Цалингаа нэмүүлье.  Энэ утгын дор; ийм шаардлагын дор багш нар сайн дураараа эвлэлдэн нэгдэж  бүхэл, цул, нэг болж тэмцэж байна аа. Багш нар цалингаа нэмүүлэх энэхүү язгуур эрх ашгийнхаа төлөө 50 гаруй хоногийн турш жагсах, ажил хаях зэрэг тэмцлийн боломжит бүхий л хэлбэрээр өөрсдийгөө хохирогч болгож,  өөртөө  их эрсдэл хийж, багшийн зориг гарган тэмцэж ирлээ.  Яагаад?

Энэ улсад багш ядуурч ажиллаад байна. Ажиллаж ядуураад байна. Багшийн цалин хэт бага байна. Багшийн цалин хоёр зуу  хүрэхгүй доллар байна. Багшийн цалин намрын 5-6 хэнз хурган төлөгний цэнэд хүрэхгүй байна. Багшийн цалин халтуур хийж байгаа жолоочийн нэг сарын орлогоос хэт бага байна. Багш ядуурсан байна. Багш ядарсан байна. Багш ийнхүү ядуурч ажиллаж, ажиллаж ядуурч байна. Үүнийг нотлох бодит жишээ тоомгүй олон. Болсон явдал тоогүй олон. Тэр олноос үлгэр болгон нэгийг нь энд сонсгохыг хүсэж байна. Монгол түмэнд хүргэхийг зорьж байна.

1990 оноос өмнөх үеийн ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн шинэ багшийн сарын цалин 650 төгрөг байлаа. Тэр цагт  угтаа хаврын хурга болох намрын хэнз төлөг 10 төгрөг, талх 1 төгрөг 20 мөнгөний үнэтэй байв. Тэгэхээр  тэр цагт ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн шинэ багшийн нэг сарын цалин  65 төлгийн үнэтэй жишихүйц ханштай байжээ. Цалинг хониор өгдөг байсан гэвэл тэр үед шинэ багшийг сард 65 тоо толгой бүхий хонин сүргээр,  нэг өдөрт 2-3 хониор цалинжуулдаг байж ээ.  Хонь хониороо л байдаг. Энэ бол малчны эдийн засаг,  үнэн эдийн засаг юм.  Тийм төлгийн зах зээлийн үнэ, ханш одоо наян мянгаас зуун (80-100) мянган төгрөг байгааг бодож үзбэл одоогийн багш  таван сая хоёр зуун мянгаас зургаан сая таван зуун мянган (5.2-6.5 сая) төгрөгийн цалин авч байхаар байна. Гэтэл тэд, одоо, харин, угтаа, хаврын хурга болох намрын таваас зургаахан ( 5-6-хан)  хэнз төлөгний цэнэ бүхий цалин  авч байна. Малчны ухаан-үнэн эдийн засгаар шинжвэл багш өнгөрсөн 27 жилд 8-10 дахин бодитой ядуурсан байна. Багш өнөө 27 жилд 8-10 дахин бодитой ядарсан байна. Багш ядуурахад нийгэм, эцэстээ, их ядардаг тул нийгэм мөн л  8-10 дахин бодитой дордсон байгаа даа; Нийгэм мөн л 8-10 дахин бодитой доройтсон байгаа даа.

Багшийг ядууруулах харалган бодлогоос болж багш нар ахуй амьдрал, амжиргаагаа хэвийн залгуулахын тулд байрны зээл, сургалтын төлбөрийн зээл, цалингийн зээл гэх зэрэг элдэв нэртэй, хачин хачиртай зээлийн өрөнд өдрөөс өдөрт, цагаас цагт улам л унаж, уяагдаж, живж байгаа нь өнөөгийн багшийн бодит байдал, бодит дүр зураг юм. Зээлгүй багш одоо бараг алга. Өрний гинжинд өртөөгүй, уяагдаагүй багш одоо бараг алга. Мөнгөний худалдан авах чадварын тэр уналтад дээр зээлийн өр, түүний хүүг  нэмж тооцвол багш нар бодитойгоор лав л 15-20 дахин ядуурсан байна.Тэд 15-20 дахин ядарсан байна.  Багш ядуурахад нийгэм, эцэстээ, их ядардаг тул нийгэм мөн л  15-20 дахин бодитой дордсон байгаа даа. Тэр мөн 15-20 дахин бодитой доройтсон байгаа даа. 

Багш ядуурах аюултай. Багш ядрах бүр  ч аюултай .

Багш мэргэжил бүрийн эх
Багш мэргэжил бүрээс их
Багш, иймд, эх мэргэжил
Багш, иймд, их мэргэжил

Эх мэргэжлийг үл тоосон улс
Эрдэм ухаан, ажил мэргэжил үгүй
Их мэргэжлийг багад үзсэн нийгэм
Эрүүл дэвшил, саруул хөгжил үгүй

Үе үеийн эрх баригчид эх мэргэжил болох багшийг үл тоож, их мэргэжил болох багшийг багад тооцож явснаар нийгмийн тархи болсон боловсролын тогтолцоог туйлын ихээр хуурмагжуулсан; туйлын ихээр доройтуулсан; туйлын ихээр улс төржүүлсэн; туйлын ихээр намжуулсан юм. Дүнд нь бүх хичээлээрээ улсаараа муу сурч байна. Дүн хуурмаг байна. Дүгнэлт худал байна. Эцэстээ, бид бүгдээрээ нийлээд улсаа хуурч байна. Монголоо хуурч байна.

Энэ бүхний дүнд онц дүнтэй, олон дипломтой залуухан хөгшид олширч байна. Залуу ажилгүйчүүд ихсэж байна.

Энэ бүхний дүнд энэ улсад мунхаглал, тэнэглэл, дэмийрэл, хийрхэл, сүрчигнэл газар авч байна. Хоосон тархи, сүржин төрх, хөөрсөн зүрх элбэгжиж байна. Мунхаг нь цэцэн болж байна. Баар  олширч байна.  Номын сан эзгүүрч байна. Монгол Улс хүний оюуны чадамжид түшиглэсэн нийгмийн зөв, төв хөгжлөөс улам бүр, өдөр бүр холдож байна. Долдойн сүрэг олширч байна. Баар  олширч байна.  Номын сан эзгүүрч байна.

Ийм муу, тийм муухай бүхэн эцэстээ боловсролын зүрх нь болсон багшийг нэн ядууруулсан, тэднийг тун ядраасан харлаган, хорон, холоос  хаялгатай бусармаг бодлогоос улбаатай юм.

Багш ядуурахад нийгэм, эцэстээ, их ядардаг. Багш ядрахад нийгэм, эцэстээ, их ядуурдаг. Багш ядуурч ядрахад ийм л аюултай. Үүнээс илүү аюул гэж нийгэмд угтаа үгүй.

Ийм учраас дайн дажинтай улс хүртэл багшаа ядууруулдаггүй. Багшаа ядраадагггүй. Багшаа дорд үздэггүй.

Эх мэргэжлийг багш гэж таньсан засаг
Цэцэн шийдэл, цэвэр үйлсээр л бялхадаг.
Их мэргэжлийг багш гэж үзсэн нийгэм
Гэгээн ирээдүйн саруул эзнээр л дүүрдэг.

Ийм учраас  багшийн цалинг нэмэх нь нийгэмд тун хэрэгтэй. Ийм учраас багшийн цалинг нэмэх нь улсад бүр ч хэрэгтэй. Ийм учраас багшийн цалинг нэмэх нь Монголд минь үнэн хэрэгтэй. Учир нь, багш  бол мэргэжил бүрийн эх юм. Учир нь багш бол мэргэжил бүрээс их юм.

Багшийн цалинг нэмэгдүүлэх, багшийн цалинг ойрын үед нэг сая зургаан мянган (1,6 сая) төгрөгт хүргэж нэмүүлэх нь, ийм л учраас, бидний  тулгамдсан нэгэн асуудал болж байгаа юм. Энэ асуудал нь  багшаа гэсэн; нийгмээ гэсэн; Монголоо гэсэн хүн бүрийн  өмнө дэвшигдсэн гарч буй тулгамдсан асуудал бас мөн.

Багшийн цалинг нэмэгдүүлэх энэхүү тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлүүлэх зорилгодоо хүрэхийн тулд багш нар бид сайн дураар эвлэлдэн нэг, цул, бүхэл болж нэгдэн багшийн цалин нэмүүлэх хөдөлгөөнийг өрнүүлж, бүхлийн зарчмыг тэмцлийн зарчим болгон барьж үйл ажиллагаагаа эрчтэй, хүчтэй, хурдтайгаар явуулж ирлээ. Энэ хөдөлгөөн, тэмцлийн язгуур мөн  чанар нь, эцэстээ, боловсролын зүрх  болсон багшийг ядруулаас салгах, нийгмийн тархи болсон боловсролын салбарыг доройтлоос гаргах, багш мэргэжлээ аврах, Монголоо хүн тулгуурт зөв, төв хөгжлийн зам хөтлөхөд оршиж байна.  Үүнд багш бидний энэ хөдөлгөөн, тэмцлийн  үнэн үнэ цэнэ, язгуур утга учир оршино. 

“Багшийн үндсэн цалинг эхний ээлжинд нэн даруй нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 саяд) төгрөгт хүргэж нэмэгдүүлэх нь багшийг ядуурлаас гаргах, боловсролыг доройтлоос салгах, боловсролын чанарыг сайжруулах, Монголоо хүний чадварт суурилсан зөв,төв хөгжилд хөтлөх язгуур эх үндэс мөн” гэж бид үзэж байна.  Үүндээ бид бат итгэлтэй байна. Ийм ч учраас үүнийгээ  бид нэгэн зүйл шаардлага болгон  Засгийн газарт удаа дараа хүргүүлж байна.

“Багш бидний тавьж буй энэ шаардлагыг хүлээн авч, цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн 35 мянган багшийн цалинг одоогийн төсөвт онцын хүндрэлгүйгээр нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая) төгрөгт хүргэж нэмэх бүрэн боломж бий” гэж бид үзэж  байна.

Багшийн цалинг нэг сая, зургаан зуун мянган төгрөгт хүргэж нэмэхэд эх үүсвэр дутаагүй. Харин эрүүл сэтгэлгээ дутаж байна.

 Багшийн цалинг нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая) төгрөгт хүргэж нэмэх арга нь нэн энгийн, зам нь тун хялбар юм.Тэрхүү энгийн арга ухаанаас жишээ болгон заримыг дор дурдая. Үүнд:

-          Төсвийн байгууллага, төрийн албаны данхар бүтцийг дан болгож цэгцлэе. Ингэснээрээ  35 мянган багшийн цалинг эхний ээлжинд нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая)  төгрөгт хүргэж нэмэх  нилээдгүй эх үүсвэрийг олж болно.

-          Төрийн албаны давхар, чамин дээлийг тайлж дан, давуу дээлтэй болгоё. Төрийн албаны өөрөөсөө хэтэрсэн, өрөөлөөс ичдэггүй утгагүй тансаглал, цэнэгүй  чамирхалыг зогсооё. Төрийн албаны үр ашиггүй үрлэгэн ийм зардлыг ингэж танаснаар багшийн цалинг нэмэгдүүлэх багагүй эх үүсвэрийг бий болгож болно.

-          Төсвийн байгууллага, төрийн албаны үндсэн ажлыг үнэн өртөгжүүлье. Энэ аргачлалаар багшийн цалин өөрөө өөрөөрөө нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая)  төгрөгт аяараа хүрчих юм.

-          Төрийн алба, төсвийн байгууллагад шигдсэн туслах ажилтныг цөөлье. 20 хүнээр үндсэн ажил хийлгэхийн тул 80 туслах ажилтантай байдаг мунхаг жишиг  манай төрд бий. Энэ нь мунхаг тул жам ёсны бус юм. Энэ нь мангар тул үр ашиггүй, үр дүнгүй, чанаргүй юм. Харин энэ төрийн албыг намын алба, төрлийн алба болгосон буруу үйлийн бараан үр юм.

 80  хүнээр үндсэн ажил хийлгэхийн тулд 20 хүрэхгүй туслах ажилтантай байх цэцэн жишиг хувийн компанид бий. Мунхаг жишгийг цэглэж цэцэн ухаан, үнийн аргачлалаар төрийн болон төсвийн байгууллагын үйл ажиллагааг өртөгжүүж дахин бүтэцлэе, цэмцгэр болгоё.  Ингэхэд багшийн цалин нэмэх  нилээд эх үүсвэр аяараа гаргаад бас ирнэ.

-          Үр ашиггүй үрлэн төслүүдийг түр хойшлуулья.  Өдөрт ганц удаа ганц мотоцикл явдаг үгүй нь их тодорхойгүй сумдыг засмал замаар холбох нь үр ашиггүй, үр дүнгүй үрэлгэн үйл юм. Энэ мэт  үр ашиггүй үрлэн төслүүдийг түр зогсоовол багшийн цалинг нэмэх бас нэгэн эх үүсвэр бий болно. 

-    Бүр болохгүй бол “Багшийн цалин” засгийн газрын бондыг гаргая. Ингэснээр багшийн цалин нэмэх эх үүсвэрийг элбэгхээн бүрдүүлж болно.

-          Багшийн цалингийн шатлал, түвшинг төрийн нийт алба хаагчдынхаас салгаж, багш мэргэжлийн тэргүүлэх, эх, их онцлогийг тооцож цалингийн шатлалыг шинээр бий болгоё.  Ингэхэд багшийн үндсэн цалин өөрөө өөрөөрөө нэмэгдэнэ.

Эрүүлээр сэтгэж саруулаар харвал боломжгүй зүйл гэж  үгүй.  Багшийн үндсэн цалингийн доод хэмжээг ойрын үед үе шаттайгаар нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая)  төгрөгт хүргэж нэмэх нь боломжгүй зүйл огт биш юм. Эрүүл сэтгэлгээ, эрүүл аргачлал,  малчны ухаан- үнэн эдийн засгийн эрүүл ухаанаар харвал’ багшийн цалинг нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая)  төгрөгт хүргэж нэмэх эх үүсвэр их тодорхой байна, их элбэг байна. Их байна. Ер нь өөрт нь байна.  

Багшийн цалинг нэг сая, зургаан зуун мянган (1,6 сая)  төгрөгт  ойрын үед хүргэх, багшийн цалинг дэлхийн нийт жишиг 3500 долларт алс хэтэд  хүргэх язгуур эрх ашгийнхаа төлөө багш Бид хамтдаа. Багш бид нэг.Багш бид цул. Багш бид бүхэл.

Цалинг нэмүүлэх язгуур эрх ашгийнхаа дор Багш бид нэгдэлтэй. Багш бид нэгсэлтэй. Багш бид хурдтай. Багш бид эрчтэй. Багш бид хүчтэй. Багш бид хамтдаа. 

Багш  үйлчлэгч биш, харин тэргүүлэх салбарын тэргүүн алба хаагч мөн.

Пагши гэсэн араб үгнээс гаралтай багш гэдэг үг нь Фин хэлнээ “Хүний амьдралыг замыг гэрэлтүүлэгч” гэсэн утгатай юм. Уугуул мэт болтлоо монголжсон суугуул энэ үг манай ахуй соёлд энэ л эрхэм утгаар бас хэрэглэдэг. Багш гэдэг  үг, хөг, үйл  харанхуй, бурангуй бус, харин, гэрэл гэгээтэй л их холбогдоно, гэгээн үйлстэй их хэлхэлдэнэ. Багш бол нийгэмд гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдлоороо нийгмийн хөдөлмөрийн хуваарьт жин дарж, үнэд орж  оршдог мэргэжил мөн.  Багш, тэгэхээр, яаж үзсэн ч үйлчлэгч биш юм. Тэр угтаа одоогийн багш шиг түмэн эзний нэг зарц биш. Тэр уг нь боловсролын салбарын бүхий л албан тушаалтан, алба хаагчаас дорд лав л биш. Тэр угтаа боловсролын салбарын бүхий л албан бичиг,тушаал, шийдвэр бүрийг хэрэгжүүлэгч, гүйцэтгэгч, хийгч, тээгч нь болж явдаг боол, боловсролын салбарын “илжиг” биш. Тэр, харин, нийгмийн хөдөлмөрийн хуваарьт дээгүүр жагсаж, жин дардаг, үнэд ордог тэргүүлэх мэргэжлийн эзэн, тэргүүлэх салбарын үндсэн ажилтан юм.  Ийм учраас багш хаант улс, шашинт улс, дарангуйлагч дэглэмтэй улс, нийгэмд бол улс төрийн ажилтан  болдог нь түгээмэл. Багшийн ажил бол захиргааны ажил биш, харин нарийн ур чадварыг  шаарддаг нарийн мэргэжлийн ажил юм. Ийм ч учраас,  багш төрийн албаны хуулийн утгаар төрийн жинхэнэ албан хаагч бас биш юм. Тэгэхээр багш хэн бэ?

Багшийн цалин нэмэгдүүлэх, багш мэргэжлийн үнэлэмжийг дээшлүүлэх язгуур эрх ашгийнхаа төлөө эвлэлдэн нэгдэж хөдөлсөн, тэмцсэн тэмцлийн завгүй өдрүүдэд барьсан мэдрэмж, шийдлийн гарц хайсан эрэлт, эргэцүүллийн дүнд багш бид “Манай орны ахуй, соёлын утгаар, багш үйлчлэгч яагаад ч биш. Багш улс төрийн ажилтан бас биш. Багш төрийн жинхэнэ албан хаагч ч бас биш. Багш, харин, манай улсын тэргүүлэх салбарын тэргүүн ажилтан, нарийн мэргэжлийн үндсэн албан хаагч мөн” гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн. 

Багш мэргэжлийн үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх, үнэ цэнийг өргөх нь өнөөгийн багш бидний өмнө тулгарч буй тулгамдсан бас нэг асуудал мөн.  “Багш үйлчлэгч биш. Багш улс төрийн ажилтан биш. Багш төрийн жинхэнэ албан хаагч буюу захиргааны алба хаагч ч биш. Багш, харин, улсын тэргүүлэх салбарын тэргүүн ажилтан, боловсролын салбарын мэргэжлийн үндсэн албан хаагч мөн” гэж үзэх нь багшийг ядуурлаас гаргах, багш мэргэжлийн үнэлэмжийг үнэн нэмэгдүүлэх, үнэ цэнийг нь бодитой өргөх, улмаар боловсролыг доройтлоос салгах, боловсролын чанарыг сайжруулах, Монголоо хүний чадварт суурилсан зөв,төв хөгжилд хөтлөх бас нэгэн эх үндэс мөн” гэж бид үзэж байна. Багшийн талаарх энэ үзэл санаа,  үндэслэл, томьёоллын утга санааг бид нэгэн зүйл зүйл шаардлага болгон Монгол Улсын Засгийн газарт хүргүүлээд бас удаж байна.

Багшийн цалинг нэмүүлэх энэхүү хөдөлгөөн, тэмцлийн хүрээнд бид Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын их хурал, Монголын Улсын Засгийн газар,  яамд, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслэл, төрийн бус байгууллага, МҮЭ зэрэг нийгмийн олон талын олон байгууллагатай харьцаж байхдаа тэдний авираас, тэрний үйлдлээс багштай холбоотой  хачин содон, сонин хачин зүйл олныг  олж харлаа, олж мэдлээ. Ийнхүү олж харсан, олж үзсэн тэр хачин содон, сонин хачин зүйлийн заримыг энд асуулт хэлбэрээр тавьж асуудал болгон дэвшүүлж байна.

-Их хурал яагаад багш байдаггүй юм бэ? 

-Их хуралд яагаад багшийн язгуур эрх ашгийг хамгаалах, өмгөөлөх эрх ашгийн бүлэг байдаггүй юм бэ?  Байгуулагддаггүй юм бэ?

 -Их хурлын гишүүдийн хэн ч яагаад багш нарын “хийсэн ажилдаа таарсан хөлс, цалин авах” шударга ёсны шаардлага, тэмцлийг анхаарч үздэггүй, сонирхож хардаггүй, тоож үздэггүй юм бэ?

-Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд яагаад багш хүн байж болдоггүй юм бэ?

-Боловсролын сайдад яагаад туршлагатай багш томилогдож болдоггүй юм бэ?

-Боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад яагаад багш ажилладаггүй юм бэ? Яамны газар, хэлтсийн дарга хийгээд сайдын зөвлөгч яагаад туршлагатай багш хүн байж болдоггүй юм бэ?

-Багш хүн багшийн мэргэжлийн ажлаасаа яагаад заавал гарч байж  л их хуралд нэр дэвших ёстой юм бэ?

-Багш хүн багшийн ажлаа хийж байгаад яагаад их хуралд дэвшиж болдоггүй юм бэ?

-Багш нарт яагаад өөрсдийнх нь эрх ашгийг нь дам биш харин шууд хамгаалах үйлдвэрчний эвлэл байдаггүй юм бэ?  Ийм үйлдвэрчний эвлэлээ багш нар өөрсдөө яагаад байгуулж болдоггүй юм бэ?

-Багш нар яагаад ярьж чадахгүй болтлоо ярьж, зогсож чадахгүй болтлоо зогсох хүртлээ зүтгэж байж тэтгэвэрт гаргах ёстой юм бэ? Тэр яагаад мэргэжлийнхээ онцлог, хүнд нөхцлөө тооцуулж тэтгэврийн насаа оновчтой тогтоолоход оролцож  болдоггүй юм бэ?

-Багшийн тэтгэвэр гарах нас эмэгтэйн хувьд 50, эрэгтэйн хувьд 55 байвал илүү зохимжтой гэж багш нар ярьж суудаг. Үүнийг бид яагаад хууль болгон батлуулж  болдоггүй юм бэ? Чаддаггүй юм бэ?

-Багш нарыг даргалдаггүй, багшийг захирдаггүй албан хаагч боловсролын тогтолцоонд төдийгүй манай нийгэмд бараг алга. Тэр түмэн эзний ганц зарц болж байна. Нартад ганцхан нандин энэ мэргэжлийн тээгч багш яахаараа түмэн эзний ганц зарц болсон байдаг юм бэ?  Багш нарийн мэргэжлийн ажил бус уу?  

-Багш нар яагаад багшаар мэргэшсэн атлаа багш мэргэжилгүй дарга, албан тушаалтнаар байнга шалгуулж, зэмлүүлж, зөвлүүлж, уралдуулж, дүгнүүлж байдаг юм бэ? Багш чинь хэн бүрийн зөвлөөд, дүгнээд байж болдог тийм бүдүүн тойм ажил биш, харин, нарийн мэргэжил биш үү?

-Багш нар яагаад ажилласаар ядуурах, ядуурч ажиллах ёстой юм бэ? Багш нар яагаад цалингаараа чанартай амьдрах боломжгүй байгаа юм бэ? Багш яагаад цалингаараа байртай болж болдоггүй юм бэ?

-Багш яахаараа банкны зээлийн өрөнд хүлээстэй, уяатай байдаг юм бэ? Нандин нарийн мэргэжлийг тээгч багш яагаад өргүй, зээлгүйгээр амжиргаагаа залгуулж, ажлаа хийж болдоггүй юм бэ?

-Багш нар яагаад улсын гурван талт хэлэлцээр гэгчийн дүнд байнга ядуурч, хохирч үлдэж байх ёстой юм бэ?

-Багш нар яагаад мэргэжлийн  сургуулийг нь төгсөж, мэргэжлийн дипломыг нь авчихаад мэргэжлийн бус байгууллагаас авдаг “багшлах эрхийн шалгалтыг заавал өгч  зардал хийгээд мөнгө, цаг хугацаагаар хохирч байх ёстой юм бэ?

-Багш нар яагаад боловсролын зүрх болсон багш мэргэжлийг нийгмийн бусад бүлгийн доог, тохуу болгож буйг зөвшөөрч суух ёстой юм бэ?

-Эрх ашгийнхаа төлөө эвлэлдэн нэгдэж өөрөөрөө өндийсөн багш нарын энэ өндийлт, тэмцэл, хөдөлгөөний  бодит байдлыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслэл яагаад үнэн бодитойгоор дэлхийд бүү хэл, дэргэдэх монгол хүндээ мэдээлдэггүй юм бэ?

 “Багш нар яагаад  ... ” гэж энэ мэт асуултыг  цааш нь ингэж үргэлжлүүлбэл цаг ч хүрэхгүй, цаас ч хүрэхгүй тийм л олон юм. Ийм олон асуудал багш бидний өмнө тулгарч байна аа. Ийм олон асуудлын торонд өнөөгийн багш ажиллаж ядуурч, ядуурч ажиллаж байна аа.     

“Багш л бол болохгүй” гэсэн энэ бүх хориг, энэ саад, тэр бүх зохицуулалтын цаана сэхээтний бүлийн цөм, ажилчин ангийн гол хэсэг болсон багш нарыг  ядууруулах, ядраах, багшийн мэргэжлийн үнэлэмжийг шавартай хутгаж, муухай харагдуулах гэсэн холоос илгээгдсэн хорон бодлого,  алсаас шидэгдсэн хорон чулуу байгаа юм биш биз ээ. Ийм нэгэн эргэлзээ, багшийн цалин нэмүүлэх хөдөлгөөн, тэмцлийн өрнөл дүнд төрсний энд бас нуухгүйгээр тэмдэглэж хэлэхийг хүсэж байна.

Багш бол нийгмийн дундаж давхаргын үндсэн төлөөлөл юм. Багшийн цалин тэгэхээр нийгмийн цалин хөлсний тогтолцоо, янз бүрийн ажил мэргэжлийн   цалингийн жишиг нэгж,  үндсэн жишиг хэмжүүр болох талтай байдаг. Энэ утгаараа, багшийн цалингийн хэмжээ  тухайн нийгмийн амьдралын чанарын тоон нэгэн хэмжээс, тоон нэгэн мэдрэмжүүр болж чадна. Багш ядуурсан улсад ядуурал их байгаа даа, тэгэхээр. Энэ утгаараа, багшийн цалин нэмүүлэх хөдөлгөөн тэмцэл язгуур мөн чанараараа, нийгмээрээ ядуурах үзэгдлийн эсрэг тэмцэл,  ядуурлын эсрэг тэмцэл юм.

Багш ингэтлээ асуудалжисан байхад; багш ингэтлээ ядуурсан байхад нийгмийн хөдөлмөрийн хуваарьт ажил үүрэг нь түүнээс доогуур цэнэглэгдэх ажил, үүргийг  гүйцэтгэгч, ажилчид, иргэд, нийгмийн бусад бүлүүд багш биднээс  илүү ихээр ядуурч байж мэдэх юм.  Тэдэнд багш нарын  “Хийсэн ажилдаа таарсан хөлс, цалин  авахыг шаардаж буй  энэ тэмцэл хөдөлгөөн шударга   санагдана даа. Тэдэнд ийм шударга шаардлагыг биелүүлэхийг хүчилсэн багшийн хөдөлгөөн тэмцэл  зүй ёсны үйл болно доо. Цалингаа нэмүүлэх зүй ёсны шударга шаардлагыг тавьж тэмцсэн багш нарын энэ  хөдөлгөөн, тэмцэлд   шударга ёсыг хүсэгч хүн бүрийг татах увдис,  эх үндэс, учир шалтгаан,   үр дагавар байгаа л юм даа.  Багш нарын цалингаа нэмүүлэхийг шаардсан энэхүү хөдөлгөөн, тэмцлээс  ядуурлын эсрэг, шударга ёсыг шаардах бүх нийтийн тэмцэл, хөдөлгөөний оч үсэрчих учир шалтгааны үндэс, үр байгаа л юм даа. Энэ нь  багш нарын цалин нэмүүлэх тэмцэл хөдөлгөөний  тасралтгүй өрнөлөөс нийгэмд бий болж болзошгүй нэгэн сөрөг үр дагавар байж болохыг энд бид бас онцлон тэмдэглэж байна.

Эрх баригчид, иймд, цалингаа нэмүүлэх багшийн шаардлагыг үл тоож, үл тоомсорлож үл болно. “Боломжгүй” гэж багш бидэнд бүү хэл. 40 мянган багшийн нэгдэл, язгуур эрх ашгийг хүндэтгэж нэг үз. Багш бидний шаардлагыг бүү сөр. Боломжийг, харин, олж хар. Хөнжлийн хэрээр бүү сэтгэ. Хөнжлөө, харин, тэлж сэтгэ. Боловсрол нийгмийн тархи, багш боловсролын зүрх гэдгийг ухаарч нэг эргэцүүл. Багш ядуурахад нийгэм эцэстээ их ядардагийг эргэцүүлж сана. Энэ бүхний эцэст багшийн төлөө “За” гэж хэл. Энэ  бүхний дүнд  боловсрол төлөө “За” гэж гүйлд.

Багш бидэнд багшийн төлөө “За” гэдэг шинжлэх ухаанч засаг л хэрэгтэй.  Багш бидэнд багшийн төлөө “За” гэдэг ажил хэрэгч сайд л хэрэгтэй. Боловсролын салбарын үндсэн ажилтан 35 мянган багшийнхаа шаардлагыг үл тоосон; 10 мянган багшийн оролцсон жагсаалын үнэ цэнэ утга учрыг үл ухаарсан авиртай; “жагссан, жагсаагүй адил” гэсэн хээв нэгэн үгтэй сайд, харин, багш бидэнд, одоо, хэрэггүй.

 “Багшийн цалинг  нэг сая зургаан зуун мянган (1,6 сая) төгрөгт ойрын үед хүргэх, багшийн цалинг дэлхийн нийт жишиг 3500 долларт алс хэтэд  хүргэх язгуур эрх ашгийнхаа төлөө ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн 35 мянган багш бид хамтдаа. Бид энэ зорилгоосоо ухрахгүй. Бид энэ зорилгоосоо шантрахгүй. Бид энэ зорилгоосоо урвахгүй.

Бид нэгдэлтэй. Бид нэгсэлтэй. Бид хурдтай. Бид эрчтэй. Бид хүчтэй. Бидний хүч нэгдэлдээ. Бид эрч нэгсэлтэй. Бидний хурд цахимдаа. Бид хамтдаа.

МҮЭ –ийн соёлын төв ордон

2017 оны 10 дугаар сарын 5-ны өдөр